وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
۱– {هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولًا مِّنْهُمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَیُزَکِّیهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَهَ وَإِن کَانُوا مِن قَبْلُ لَفِی ضَلَالٍ مُّبِینٍ* وَآخَرِینَ مِنْهُمْ لَمَّا یَلْحَقُوا بِهِمْ وَهُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ}: (اوست آن ذاتی که در میان بى‌سوادان فرستاده‌اى از خودشان برانگیخت، تا آیات او را بر آنان بخواند و پاکشان گرداند و قرآن و حدیث بدیشان بیاموزد، و [آنان] قطعاً پیش از آن در گمراهى آشکارى بودند انصاریان: اوست که در میان مردم بی سواد، پیامبری از خودشان برانگیخت تا آیات او را بر آنان بخواند و آنان را [از آلودگی های فکری و روحی] پاکشان کند و به آنان کتاب و حکمت بیاموزد، و آنان به یقین پیش از این در گمراهی آشکاری بودند. و بر مردمی دیگر که هنوز به آنان نپیوسته اند [برانگیخت]. و او شکست ناپذیر و حکیم است)[۱]. این آیه می گوید الله پیامبر صلی الله علیه وسلم را به عنوان رسول به سوی قومی بیسواد برانگیخت. در نتیجه کتاب آفریدگارشان را به آنان آموزاند و ایشان را بعد از آنکه به گمراهی آغشته بودند، پاک و مطهَّر نمود. و با این کار هدف از بعثت و رسالت محقق شد. سپس از طریق آنان، این خیر نصیب امت های دیگر هم شد که به سبب آن وارد اسلام شدند.
۲– {لِلْفُقَرَاءِ الْمُهَاجِرِینَ الَّذِینَ أُخْرِجُوا مِن دِیَارِهِمْ وَأَمْوَالِهِمْ یَبْتَغُونَ فَضْلًا مِّنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا وَیَنصُرُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُولَئِکَ هُمُ الصَّادِقُونَ* وَالَّذِینَ تَبَوَّءُوا الدَّارَ وَالْإِیمَانَ مِن قَبْلِهِمْ یُحِبُّونَ مَنْ هَاجَرَ إِلَیْهِمْ وَلَا یَجِدُونَ فِی صُدُورِهِمْ حَاجَهً مِّمَّا أُوتُوا وَیُؤْثِرُونَ عَلَى أَنفُسِهِمْ وَلَوْ کَانَ بِهِمْ خَصَاصَهٌ وَمَن یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ* وَالَّذِینَ جَاءُوا مِن بَعْدِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَلِإِخْوَانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونَا بِالْإِیمَانِ وَلَا تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنَا غِلًّا لِّلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنَا إِنَّکَ رَءُوفٌ رَّحِیمٌ}: ([این غنایم، نخست] اختصاص به بی نوایانِ مهاجرین دارد که از دیارشان و اموالشان رانده شدند: خواستار فضل الله و خشنودى [او] مى‌باشند و الله و پیامبرش را یارى مى‌کنند. اینان همان مردم درست کردارند* و [برای] کسانی [از انصار است] که پیش از مهاجران در سرای هجرت و ایمان [یعنی مدینه] جای گرفتند، کسانی را که به سوی آنان هجرت کرده اند را دوست دارند، و در سینه های خود نیاز و چشم داشتی به آنچه به مهاجران داده شده است نمی یابند، و آنان را بر خود ترجیح می دهند، گرچه خودشان را نیاز شدیدی باشد. و کسانی را که از بخل و حرصشان بازداشته اند، اینان همان رستگارانند* و نیز کسانی که بعد از آنان [انصار و مهاجرین] آمدند در حالی که می گویند: پروردگارا! ما و برادرانمان را که به ایمان بر ما پیشی گرفتند بیامرز، و در دلهایمان نسبت به مؤمنان، خیانت و کینه قرار مده. پروردگارا! یقیناً تو رؤوف و مهربانی)[۲]. آیه ی فوق حامل تعریف و تمجیدی بس بزرگ و فضیلتی عظیم برای صحابه پیامبرش می باشد. آیه گواهی است بر مهاجرین که آنان با کردار خود و یاری این دین {یَبْتَغُونَ فَضْلًا مِّنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا}: خواستار فضل و خوشنودی الله تعالی می باشند. آنان را به {الصَّادِقُون}: راستگویان توصیف نموده است. و نیز در آیه محبت انصار نسبت به برادران مهاجرشان و ترجیح دادن آنان بر خویش، ذکر شده است. در نتیجه ایشان به خصلت {مُفلِحون}: رستگاران توصیف شدند. سپس تعریف و تمجید آنانی بیان شده است که بعد از ایشان آمده اند و برای پیشینیان طلب آمرزش و دعا کرده و قلب خویش را از غِلّ و غش به آنان پاک داشته اند.
۳– {وَالَّذِینَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَالَّذِینَ آوَوا وَّنَصَرُوا أُولَئِکَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَّهُم مَّغْفِرَهٌ وَرِزْقٌ کَرِیمٌ}: (و کسانى که ایمان آورده و هجرت کرده و در راه الله به جهاد پرداخته، و کسانى که [مهاجران را] پناه داده و یارى کرده‌اند، آنان همان مؤمنان واقعى‌اند، براى آنان بخشایش و روزىِ شایسته‌اى خواهد بود)[۳]. در این آیه مهاجرین بر دیگر صحابه مقدم داشته شده اند. و به صداقتِ ایمان، اخلاص در جهاد و یاری دین الله توسط آنان شهادت می دهد. در پایان به ایشان وعده آمرزش گناهان و روزی شایسته در قیامت را می دهد.
۴– { قُلْ هَذِهِ سَبِیلِی أَدْعُو إِلَى اللَّهِ عَلَى بَصِیرَهٍ أَنَا وَمَنِ اتَّبَعَنِی وَسُبْحَانَ اللَّهِ وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِینَ}: (بگو: «این است راه من، که من و هر کس که پیروى‌ام کرد با بینایى به سوى الله دعوت مى‌کنیم، و منزّه است الله، و من از مشرکان نیستم)[۴]. در این آیه الله به نبی خویش دستور می دهد که به مردم خبر دهد، او و یارانش با آگاهی و یقین به آنچه فرا می خوانند، به سوی الله یکتا دعوت می دهند. آنان الله را از شریک و انباز پاک و مبرا دانسته و از شرک و مشرکین اعلان بیزاری می کنند. در این امت اولین کسانی که الله آنان را مورد خطاب قرار داده و تعریفشان می کند، صحابه هستند. آنان را مستحق ترین افراد به کلمه ی تقوا توصیف کرده و سزاوار پرهیزگاری می داند. به {یا أیها المؤمنون}: ای مؤمنان ندایشان می کند و آنها را {شُهداء علی النَاس}: گواهان بر مردم قرار می دهد. می گوید: در روز قیامت خوار و رسوا نمی کند و آنان را صاحب نور می گرداند. برتر بودن ایشان بر دیگر امت ها را اثبات نموده و آنان را عادل ترین امت ها می داند. آیات در این زمینه بسیار فراوان است:
- الله می فرماید: {فَإِنْ آمَنُوا بِمِثْلِ مَا آمَنتُم بِهِ فَقَدِ اهْتَدَوا}: (پس اگر آنان [هم] به آنچه شما بدان ایمان آورده‌اید، ایمان آوردند، قطعاً هدایت شده‌اند)[۵]. اولین کسانی که در مفهوم این آیه داخلند صحابه می باشند. و آیه شامل کل مؤمنان دیگر هم می شود.
- همچنین می فرماید: {کُنتُمْ خَیْرَ أُمَّهٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ}: (شما بهترین امتى هستید که براى مردم پدیدار شده‌اید)[۶]. آیه ی مذکور، اثبات کننده خیریّت و برتر بودن این امت بر سایر امت ها است. حق دار ترین افراد امت به این ویژگی صحابه هستند و آنان اولین مخاطبان این آیه اند.
- نیز: {یَوْمَ لَا یُخْزِی اللَّهُ النَّبِیَّ وَالَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ نُورُهُمْ یَسْعَى بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَبِأَیْمَانِهِمْ}: (در آن روز الله پیامبر و کسانى را که با او ایمان آورده بودند خوار نمى‌گرداند: نورشان از پیشاپیش آنان، و سمت راستشان، روان است)[۷]. در این آیه الله تضمین می دهد که یاران پیامبر صلی الله علیه وسلم را در روز قیامت رسوا نمی کند.
- {وَکَذَلِکَ جَعَلْنَاکُمْ أُمَّهً وَسَطًا لِّتَکُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ}: (و بدین گونه شما را امتى میانه قرار دادیم، تا بر مردم گواه باشید)[۸]. این آیه بیانگر عدالتِ این امت و گواه بودن آن بر سایر امت ها است. سزاوارترین افراد امت به چنین ویژگی صحابه می باشند.
- و: {یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا نُودِیَ لِلصَّلَاهِ مِن یَوْمِ الْجُمُعَهِ فَاسْعَوْا إِلَى ذِکْرِ اللَّهِ وَذَرُوا الْبَیْعَ}: (اى کسانى که ایمان آورده‌اید، چون براى نماز جمعه ندا داده شد، به سوى ذکر الله بشتابید، و داد و ستد را واگذارید)[۹]. اولین کسانی که در این آیه مورد خطاب قرار گرفتند و به ایمان و حرف شنوی از الله و رسولش توصیف شده اند، یاران پیامبر صلی الله علیه وسلم بوده اند.
- و آیه ی {یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ}: (اى کسانى که ایمان آورده‌اید، روزه بر شما مقرر شده است، همان گونه که بر کسانى که پیش از شما [بودند] مقرر شده بود، باشد که پرهیزگاری کنید انصاریان: ای اهل ایمان! روزه بر شما مقرّر و لازم شده، همان گونه که بر پیشینیان شما مقرّر و لازم شد، تا پرهیزکار شوید.)[۱۰]. این صحابه هستند، که در آیه به صفتِ ایمان مورد خطاب قرار می گیرند.
[۱] جمعه / ۲- ۳٫
[۲] حشر / ۸ – ۱۰٫
[۳] انفال / ۷۴٫
[۴] یوسف / ۱۰۸٫
[۵] بقره / ۱۳۷٫
[۶] آل عمران / ۱۱۰٫
[۷] تحریم / ۸٫
[۸] بقره / ۱۳۴٫
[۹] جمعه / ۹٫
[۱۰] بقره / ۱۸۳٫