وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
شیوه‌ی تدوین احادیث براساس ابواب فقهی:
این نوع از تصنیفات، مشتمل بر تمام ابواب دینی نمی‌باشند، بلکه مشتمل بر بیشترموضوعات [به ویژه موضوعات فقهی] می‌باشند و احادیث آن بر مبنای فقه [از جمله طهارت، نماز و زکات و روزه و…] طبقه بندی شده باشد و غالباً در این نوع از تألیفات، ابواب فقهی را نخست با «کتاب الطهاره» و سپس با «کتاب الصلوه» و… می‌آورند.
و از مشهورترین تألیفات و تصنیفاتی که بدین شیوه، تدوین یافته‌اند، می‌توان به این‌ها اشاره کرد:
۱- «السنن»:
هر کتاب حدیثی که مشتمل بر ابواب فقهی باشد و در این نوع از تصنیفات فقط به تدوین و گردآوری احادیث مرفوع [که در نهایت به پیامبر ج منتهی می‌گردد] پرداخته می‌شود تا مصدرو منبعی در استنباط مسائل و استخراج احکام برای فقهاء قرار بگیرند.
تفاوت «سنن» با «جوامع» در این است که در کتب سنن، به بیان عقاید، سیر، مناقب، و غیره پرداخته نمی‌شود و فقط از ابواب فقهی و احادیث احکام، بحث می‌شود.
و مشهورترین کتب سنن عبارتند از.
- سنن ابوداود سجستانی (متوفی ۲۷۵ه)
- سنن نسائی اثر «ابوعبدالرحمن نسائی» (متوفی ۳۰۳ه)
- سنن ابن ماجه (متوفی ۲۷۵ه)
- سنن دارمی (متوفی ۲۵۵ه)، و علماء در کتاب‌هایشان، با علامت (دی) به وی اشاره می‌کنند.
۲- «المصنفّات»:
مصنفات جمع «مصنف» است و در اصطلاح محدثین، کتابی است که برمبنای ابواب فقهی، طبقه بندی شده باشد و مشتمل بر احادیث مرفوع [حدیثی که به پیامبر منتهی می‌گردد] و موقوف [حدیثی که به صحابه منتهی گردد] و مقطوع [حدیثی که به تابعی منتهی گردد] باشد.
پس چنین کتابی، مشتمل بر احادیث پیامبر ج، اقوال صحابه، فتاوای تابعین و احیاناً فتاوای تبع تابعین می‌باشد.
تفاوت «مصنّف» با «سنن»:
«مصنف»: مشتمل بر احادیث مرفوع، موقوف، و مقطوع است، ولی «سنن»، فقط مشتمل بر احادیث «مرفوع» می‌باشد.
و مشهورترین «مصنفات» عبارتند از:
- مصنف عبدالرزاق (متوفی ۲۱۱ه)
- مصنف ابن ابی شیبه (متوفی ۲۳۵ه)
- مصنف بَقی بن مخلّد (متوفی ۲۷۶ه)
۳- «موطأت»:
موطأت جمع «موطأ» است، و در لغت به معنای «سهل و آسان» می‌باشد و در اصطلاح محدثین، تعریف آن، به سان تعریف «مصنف» است، یعنی، هر کتابی که برمبنای ابواب فقهی، طبقه بندی شده، و مشتمل بر احادیث مرفوع، موقوف، و مقطوع باشد.
و مشهورترین «موطأت» عبارتند از:
- موطای امام مالک (متوفی ۱۷۹ه)
- موطای ابن ابی ذئب (متوفی ۱۵۸ه)