وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
زمان: ۱۶ شعبان ۹۵ ه. ق
سعید بن جبیر معروف به عالم امت و ربانی امت (دانشمند راسخ در دین و عمل) یکی از اقطاب دین اسلام (یکی از ستونهای علوم اسلامی) و بزرگترین مفسران قرآن می باشد. ایشان مکنی به ابو محمد الکوفی الاسدی الوالبی یکی از ائمه بزرگ اسلام در تفسیر و فقه می باشد. ابین جبیر، بزرگترین، عالم ترین، با تقواترین، زاهدترین و فقیه ترین شاگرد حضرت عبدالله بن عباس رضی الله عنه می باشد. بسیار قرآن تلاوت می نمود و به آن اهتمام می ورزید. با این که در حیات استادش حضرت ابن عباس شایستگی افتاء داشت ولی به احترام استادش تا زنده بود هرگز در دین فتوا نداد.
سعید در قیام این اشعث در سال ۸۱ ه بر ضد خلافت اموی و والی ستمگر عراق، حجاج بن یوسف ثقفی از ابن اشعث حمایت کرد. ابن اشعث سپاهی دهها هزار نفری در اختیار داشت و بعلاوه از حمایت بسیاری از علما و فقها و قاریان و حافظان که در رأس آنها سعید بن جبیر و شعبی و ابن ابی لیلی و جبله بن زحر قرار داشتند برخوردار بود. چیزی نمانده بود که بساط ظلم و جور حکومت بنی امیه را برچیند. این قیام نزدیک به دو سال به درازا کشید ولی سرانجام بوسیله حجاج سرکوب شد و ابن اشعث و بسیاری از سربازان و حامیانش کشته شدند و بسیاری دیگر هم از جمله حضرت سعید بن جبیر رحمه الله گریختند. ابن جبیر برای اقامت عازم اصفهان شد. حجاج هم به تعقیب او پرداخت ولی نتوانست وی را دستگیر کند چرا که حضرت سعید مرتب محل اقامت خود را تغییر می داد. این وضع ۱۲ سال تمام ادامه داشت تا اینکه سرانجام رحل اقامت در مکه افکند. جابجایی های مکرر ابن جبیر از یک مکان به مکانی دیگر برای نشر علم و فقه بود از این رو وقتی در یک مکان دانش خود را منتشر می کرد بر جای دیگری نقل مکان می کرد. حجاج خود این را می دانست چنانکه به او خبر رسیده بود که ابن جبیر در مکه مکرمه اقامت دارد ولی وانمود می کرد که خبر ندارد و سعید را به حال خود واگذاشت.
«خالد قسری» والی مکه، این عالم ربانی را دستگیر کرده و به عراق نزد حجاج فرساد. البته او این اقدام خالد قسری را پسند نمی داشت ولی برای حفظ هیبت خود و ارعاب مردم در ۱۶ شعبان سال ۹۵ ه این عالم امت اسلام؛ سعید بن جبیر را به شهادت رساند گفتگوی کوتاهی بین آن ستمگر دوران و بین داعی دین خدا انجام شده که مشهور است. از جمله ایشان دعایی بر حجاج کرد که نمود ربانیت و در عین حال محبتی است که به امت اسلام دارد. گفت: «خدایا بعد از من حجاج را بر هیچ کس مسلط نکن» خیلی زود این دعا مستجاب شد. و چند روزی بیشتر بر نیامد که در رمضان همان سال خداوند بلند مرتبه، حجاج را هلاک کرد. و چه خوب گفته است امام سفیان ثوری: «سعید بن جبیر کشته شد ولی در تمام جهان کسی وجود ندارد که از علم وی بی نیاز باشد.» ابن جبیر در روز شهادت تقریبا ۵۰ سال بود.
قابل ذکر است که داستان قتل سعید بن جبیر در کتب تراجم از حمله حلیه الاولیاء ابو نعیم اصفهانی و وفیات الاعیان ابن خلکان وجود دارد ولی قصه ای که واعظان و خطیبان در محافل و مجالس فراوان نقل می کنند که حجاج به سعید گفت: تو بدبخت پسر شکسته هستی (شقی بن کسیر) هستی تا آخر این قصه، حقیقت ندارد و اصلا صحت آن به اثبات نرسیده است. چنین چیزی را برای توجه و عبرت گفته اند. (برای آگاهی بیشتر به تاریخ طبری، البدایه و النهایه، سیر اعلام النبلاء، حلیه الاولیاء، و فیات الاعیان، صفوه الصفوه مراجعه کنید).
مترجم: ابویحیی