وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
وطن به معنای اقلیم (منطقه) یا ناحیه‌ای است که انسان در آنجا متولد میشود، و یا در آنجا اقامت گزیده است. و بلد؛ یعنی شهر یا روستایی که انسان در آنجا متولد شده یا اقامت دارد.
و مراد از این مبحث در اینجا؛ شناخت مناطق و شهرهای راویان است که در آنجا متولد شده و یا اقامت گزیده‌اند. از جمله فوائد این بحث؛ تمییز بین دو اسم از راویان که در لفظ اشتراک دارند ولی دیارشان با هم متفاوت است، و این شناخت از جمله مواردی است که حفاظ حدیث بدان محتاج هستند.
سوال: مردمان عرب و عجم به چه چیزی منتسب می‌شوند؟
الف: از قدیم الایام و قبل از اسلام مردمان عرب به قبائلشان منتسب بودند، زیرا غالب آن‌ها مردمانی بدوی و کوچ نشین بودند و ارتباط آن‌ها با قبیله نسبت به ارتباطشان با زمین محکم‌تر بود بنابراین، بیشتر مردم عرب به طایفه‌‌ی خود منتسب می‌شوند، مثلا گفته میشود: «سعید بن عمرو التمیمی»س صحابی پیامبر ج که از قبیله‌‌ی بنی تمیم بود. بعد از آنکه اسلام آمد و اکثر اعراب در شهرها و روستاها مسکن گزیدند این بار به شهرها و روستاها نیز منتسب شدند.
ب: اما مردمان غیر عرب (عجم) از قدیم الایام به شهرها و روستاهایشان نسبت داده می‌شدند، مثلا گفته میشود: سلمان فارسی، یا سهیل رومی، یا جابان کُردی که هر سه تن جزو اصحاب رسول الله ج بودند، و یا مانند امام «محمد بن اسماعیل بخاری» که منتسب به شهر بخارا است، و یا «ابن تیمیه» حرانی که به شهر حرّان (از شهرهای کردستان ترکیه) منتسب است و یا «ابونعیم اصفهانی» و «عبد الرحمن بن خلاد رامهرمزی» و «ابن صلاح شَّهْرَزُوری» و غیره.
گاهی شخصی مدتی در شهری اقامت داشته و سپس به دیار دیگری منتقل میشود؛ در این هنگام چنین گفته میشود: مثلا «فلان حَلبی ثم مَدَنی» یعنی: فلانی ابتدا در شهر حلب بوده که یا در آنجا متولد یا اقامت داشته ولی بعدا به شهر مدینه منتقل شده و در آنجا اقامت می‌گزیند، و مثلا در مورد ابن تیمیه گفته میشود: «ابن تیمیه الحرانی ثم الدمشقی» زیرا ابن تیمیه در سن کودکی همراه مادرش از شهر حران به دمشق کوچ می‌کنند و در آنجا ماندگار می‌شوند. و یا می‌توان به هرکدام از این دو بلد منتسب کرد مثلا گفت: ابن تیمیه حرانی و یا گفت: این تیمیه دمشقی.
و گاهی شخصی ساکن قریه‌ای است که آن قریه تابع شهری و آن شهر نیز جزو دیاری است، مثلا هرگاه کسی اهل «باب» که از توابع شهر حلب است باشد و حلب نیز خود جزو سرزمین شام می‌باشد در این حالت می‌توان گفت: «فلان بابی» یا «فلان حلبی» یا «فلان شامی».
مدت زمانی که برای اقامت شخص در ناحیه‌ای معتبر است تا وی را به آنجا نسبت داد؛ چهار سال است و این قول عبدالله ابن مبارک بود.
(منبع: تیسیر مصطلح الحدیث؛ دکتر محمود طحان، باب شناخت راویان، از صفحه‌‌ی ۱۸۰-۲۰۴).