دین اسلام یعنى تسلیم شدن براى خدا که او را به یکتایى بپرستى، و از اوامرش پیروى کنى، و از شرک بیزارى جویی. و آن سه درجه دارد:
اسلام
ایمان
احسان
که هر درجهاى از خودش ارکانى دارد.
درجه اول: اسلام است که پنج رکن دارد:
۱- گواهى دادن به اینکه جز خداى یگانه هیچ معبود برحقى نیست، و اینکه سیدنا محمدصلی الله علیه وسلم رسول خدا است.
۲- برپاداشتن نماز.
۳- دادن زکات.
۴- و روزه ماه مبارک رمضان.
۵- و حج بیت الله الحرام.
دلیل رکن اول: این فرموده خدوند متعال است:
﴿شَهِدَ ٱللَّهُ أَنَّهُۥ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ وَٱلۡمَلَٰئِکَهُ وَأُوْلُواْ ٱلۡعِلۡمِ قَآئِمَۢا بِٱلۡقِسۡطِۚ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ٱلۡعَزِیزُ ٱلۡحَکِیمُ ﴾ [آلعمران: ۱۸] .
«خداوند که در دادگرى استوار است و فرشتگان و عالمان – راستین – گواهى مىدهند که معبود بر حقى جز او نیست. آرى، جز او که پیروزمند فرزانه است معبود بر حقى نیست».
کلمه ﴿لَآ إِلَٰهَ﴾ همه آنچه را که جز خدا پرستیده مىشود نفى مىکند و (إِلاَّ اللهُ) هرگونه عبادتى را صرفا براى خداى یکتا و لاشریک ثابت مىکند. خدایى که در پرستش او هیچ شریکى نیست، کما اینکه در ملک او هیچ شریک و همتایى نیست. آنچه این مطلب را واضح و آشکار بیان مىکند این فرموده خداوند متعال است:
﴿وَإِذۡ قَالَ إِبۡرَٰهِیمُ لِأَبِیهِ وَقَوۡمِهِۦٓ إِنَّنِی بَرَآءٞ مِّمَّا تَعۡبُدُونَ ٢۶ إِلَّا ٱلَّذِی فَطَرَنِی فَإِنَّهُۥ سَیَهۡدِینِ ٢٧﴾ [الزخرف: ۲۶-۲۷] .
«اى رسول ما، به یاد آور وقتى را که ابراهیم به پدر خود و قومش گفت: اى بتپرستان، من از معبودان شما سخت بیزارم جز آن خدایى را که مرا آفریده و البته مرا هدایت خواهد کرد نمىپرستم و این خداپرستى (و توحید) را در همه ذریت او تا قیامت کلمه باقى گردانید تا همه فرزندانش (به خداى یکتا) رجوع کنند».
و همچنین این ارشاد خداوند بزرگ:
﴿یَٰأَهۡلَ ٱلۡکِتَٰبِ تَعَالَوۡاْ إِلَىٰ کَلِمَهٖ سَوَآءِۢ بَیۡنَنَا وَبَیۡنَکُمۡ أَلَّا نَعۡبُدَ إِلَّا ٱللَّهَ وَلَا نُشۡرِکَ بِهِۦ شَیۡٔٗا وَلَا یَتَّخِذَ بَعۡضُنَا بَعۡضًا أَرۡبَابٗا مِّن دُونِ ٱللَّهِۚ فَإِن تَوَلَّوۡاْ فَقُولُواْ ٱشۡهَدُواْ بِأَنَّا مُسۡلِمُونَ ۶۴﴾ [آلعمران: ۶۴] .
«بگو: اى اهل کتاب، بیایید تا بر سر سخنى که بین ما و شما یکسان است بایستیم که جز خداوند را نپرستیم و براى او هیچگونه شریکى نیاوریم و هیچ کسى از ما دیگرى را بجاى خداوند به خدایى برنگیرد، و اگر رویگردان شدند بگویید: شاهد باشید که ما فرمانبرداریم».
و دلیل گواهى دادن اینکه سیدنا محمد صلی الله علیه وسلم رسول خدا است این ارشاد خداوندى است:
﴿لَقَدۡ جَآءَکُمۡ رَسُولٞ مِّنۡ أَنفُسِکُمۡ عَزِیزٌ عَلَیۡهِ مَا عَنِتُّمۡ حَرِیصٌ عَلَیۡکُم بِٱلۡمُؤۡمِنِینَ رَءُوفٞ رَّحِیمٞ ١٢٨﴾ [التوبه: ۱۲۸] .
«بهراستى که پیامبرى از میان خودتان بهسوى شما آمده است که هر رنجى که شما مىبرید براى او گران مىآید، سخت هواخواه شماست و به مؤمنان رؤوف و مهربان است».
معناى گواهى دادن به اینکه سیدنا محمد صلی الله علیه وسلم رسول خداست این است که در هر آنچه ما را امر فرموده از ایشان اطاعت کنیم، و به هر آنچه خبر داده یقین و باور داشته باشیم، و از هر آنچه ما را بازداشته باز ایستیم، و اینکه پرستش خدا جز به روشى که ایشان بیان فرمودهاند انجام نگیرد.
و دلیل نماز و زکات و تفسیر درست توحید: در این آیه کریمه متبلور است:
﴿وَمَآ أُمِرُوٓاْ إِلَّا لِیَعۡبُدُواْ ٱللَّهَ مُخۡلِصِینَ لَهُ ٱلدِّینَ حُنَفَآءَ وَیُقِیمُواْ ٱلصَّلَوٰهَ وَیُؤۡتُواْ ٱلزَّکَوٰهَۚ وَذَٰلِکَ دِینُ ٱلۡقَیِّمَهِ ۵﴾ [البینه: ۵] .
«جز این فرمان نیافته بودند که خداوند را بپرستند و پاکدینانه، دین خود را براى او خالص دارند و نماز را برپادارند، وزکات را بپردازند، و این دین استوار است».
دلیل روزه: این آیه کریمه است:
﴿یَٰأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ کُتِبَ عَلَیۡکُمُ ٱلصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى ٱلَّذِینَ مِن قَبۡلِکُمۡ لَعَلَّکُمۡ تَتَّقُونَ ١٨٣﴾ [البقره: ۱۸۳] .
«اى مؤمنان! بر شما روزه فرض گردیده همچنانکه بر کسانى که پیش از شما بودند فرض شده بود، تا که تقوا پیشه کنید».
و دلیل حج: این ارشاد الهى است:
﴿وَلِلَّهِ عَلَى ٱلنَّاسِ حِجُّ ٱلۡبَیۡتِ مَنِ ٱسۡتَطَاعَ إِلَیۡهِ سَبِیلٗاۚ وَمَن کَفَرَ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَنِیٌّ عَنِ ٱلۡعَٰلَمِین﴾ [آلعمران: ۹۷] .
«و خداى را برمردم حج خانهى کعبه فرض است البته بر هر کسى که توانایى رسیدن به آنجا را داشته باشد و هرکس که کفر (و انکار) ورزد (بداند که) خداوند از جهانیان بىنیاز است».