شفاعت(۱۲)

ابن قیم می‎گوید: اینگونه زیارت را ابن سینا، فارابی و غیره بیان کرده‎اند و ستاره‎پرستان آن را به صراحت بیان نموده و گفته‎اند: وقتی نفس ناطقه به ارواح علوی دست به دامان شود از ارواح علوی بر او نور می‎ریزد. و بهمین خاطر، ستاره‎ها پرستیده شده‌اند و برای ستاره‎ها تندیس، مجسمه و فراخوان گرفته شده است و این عیناً همان چیزی است که باعث شده تا قبرپرستان قبرها را محل جشن و عید قرار دهند و قبرها را با آویختن پرده‎ها و چراغانی کردن آن و مسجد ساختن بر آن تزیین کنند.

و پیامبر صلی الله علیه و سلم می‌خواست همین را باطل نموده و کاملاً از بین ببرد و راههایی که منجر به آن می‎شود را مسدود نماید و به خاطر این مشرکین در برابر ایشان ایستادند و با او به مخالفت برخاستند. وآنها در یک طرف و پیامبر در طرفی دیگر قرار گرفت. و آنچه مشرکین در مورد زیارت قبرها می‎گویند همان شفاعتی است که [مشرکین زمان پیامبر صلی الله علیه و سلم] گمان می‎بردند که معبودانشان بخاطر آن شفاعت، به آنها سود می‌رسانند و برای آنها نزد خداوند شفاعت می‎کنند.

و می‎گفتند: هرگاه روح بنده متوجه روح کسی که مقرّب درگاه خداوند است بشود ارتباطی بین او و فرد مقرّب برقرار می‎شود که به سبب آن آنچه مقرب از الطاف الهی در می‎یابد این فرد نیز از آن بهره‎مند شود و این را تشبیه کرده‌اند به کسی که خدمتگزار فردی است که آن فرد مقرب پادشاه است، پس آنچه از پادشاهان به آن فرد مقرب می‎رسد به خدمتگزارش نیز چیزهایی می‎رسد.

پس سرّ و راز بت‌پرستی همین است و خداوند پیامبرانش را فرستاد و کتاب‎هایش را نازل فرمود تا همین عقیده و باور را ابطال نماید و معتقدان به این عقیده را کافر شمرد و آنان را مورد لعنت قرار داد و خون، مالشان، اسیر کردن زنان و فرزندانشان را مباح گردانید و دوزخ را برای آنها مقرر نموده است و قرآن از اول تا آخر سرشار از آیاتی است که این مشرکین را رد می‎کند و مذهبشان را باطل می‎گرداند.^[۱]

گفته‌اش: (و به مقام محمود می‎رسد) یعنی مقامی که در آن همه‌ی خلایق او را می‎ستایند.

ابن جریر می‎گوید: بیشتر مفسران گفته‎اند: این مقام، مقام شفاعت برای مردم است که ایشان صلی الله علیه و سلم برای مردم شفاعت می‎کند تا پروردگارش آنان را از شدت و سختی آن روز راحت کند.^[۲]

و ابن عباس می‎گوید: مقام محمود مقام شفاعت است.^[۳]

و ابن نجیح همین را از مجاهد نقل کرده است.

و قتاده می‎گوید: اولین کسی که زمین برای او شکافته شده و از قبر بیرون می‎آید و اولین شفاعت کننده، پیامبر صلی الله علیه و سلم است. و علما می‎گویند، شفاعت مقام محمود است.^[۴]

گفته‌اش: (پس شفاعتی که قرآن نفی کرده، شفاعت شرک‎آمیز است) یعنی شفاعتی که خداوند در قرآن نفی کرده شفاعتی است که در آن به خدا شرک ورزیده شود، مانند به فریاد خواندن غیر الله و عبادت غیر الله تا برای عبادت‎کننده و صدا زننده نزد خدا شفاعت کند، خداوند چنین شفاعتی را نفی کرده و خبر داد که چنین شفاعتی هرگز تحقق نمی‎یابد و بلکه خبر داده که شرک است و خودش را از آن پاک و منزّه دانسته است و این را که مؤمنان ولی یا شفاعت کننده‎ای غیر از الله داشته باشند را نفی کرده، با اینکه در روز قیامت برای مؤمنان با اجازه‌ی خداوند شفاعت می‎شود نه برای مشرکین، چنان‎که خداوند می‎فرماید: ﴿یَوۡمَئِذٖ لَّا تَنفَعُ ٱلشَّفَٰعَهُ إِلَّا مَنۡ أَذِنَ لَهُ ٱلرَّحۡمَٰنُ وَرَضِیَ لَهُۥ قَوۡلٗا١٠٩﴾ [طه: ۱۰۹]. «در آن روز شفاعت، سودی نمی‌بخشد مگر شفاعت کسی که پروردگار رحمان به او اجازه دهد و گفتارش را بپسندد».

پس خداوند متعال اینکه شفاعت برای کسی سودی داشته باشد را نفی نموده است مگر برای کسی که خداوند اجازه‌ی شفاعت‌شدن برای وی را بدهد و قول و عمل او را بپسندد و آن شخص، مؤمن مخلص و موحّد است. اما مشرکی که غیر از الله را به فریاد می‎خواند تا برایش شفاعت کند شفاعت به او بهره‎ای نمی‎رساند و به هیچ کسی اجازه داده نمی‎شود که برای مشرکین شفاعت کند همان‌گونه که خداوند می‌فرماید: ﴿فَمَا تَنفَعُهُمۡ شَفَٰعَهُ ٱلشَّٰفِعِینَ۴٨﴾ [المدثر: ۴۸]. «شفاعتِ شفاعت‌گنندگان سودی به آنان نمی‌بخشد».

و همچنین خداوند متعال می‎فرماید: ﴿وَقِیلَ ٱدۡعُواْ شُرَکَآءَکُمۡ فَدَعَوۡهُمۡ فَلَمۡ یَسۡتَجِیبُواْ لَهُمۡ وَرَأَوُاْ ٱلۡعَذَابَۚ لَوۡ أَنَّهُمۡ کَانُواْ یَهۡتَدُونَ۶۴﴾ [القصص: ۶۴].  «و گفته می‌شود: معبودانتان را که شریک پروردگار می‌ساختید، بخوانید. پس آنان را می‌خوانند؛ ولی آنها، پاسخشان را نمی‌دهند. و عذاب را می‌بینند و(آرزو می‌کنند) ای کاش هدایت می‌یافتند».

 

(برگرفته از کتاب توحید محمد بن عبدالوهاب)

[۱]– اغاثه اللهفان۱/۲۱۸-۲۱۹٫

[۲]– تفسیر ابن جریر۱۵/۱۴۴٫

[۳]– تفسیر ابن جریر۱۵/۱۴۴، و تفسیر ابن ابی حاتم ش۱۰۰۶۰، و الکامل ابن عدی۳/۱۴۸ و دیگران از طریق ابن عباس و سمعانی در تفسیرش ۳/۲۶۹٫ و مفسرین بر این اجماع کرده‌اند که این مقام شفاعت است.