شروط تقلید(۴)

بعضی از علما، زمانی تقلید را برای عامی جایز دانسته­اند که اجتهاد کند تا داناترین و مطمئن‌ترین مجتهد را بیابد و آنگاه از او تقلید کند. ابن سریج و قفال چنین نظری دارند.([۱])

بعضی دیگر از علما این را شرط نکرده‌اند و گفته­اند که عامی می‌تواند از هرکدام از علما که در حضور مجتهدان دیگر اجتهاد می‌کند‌، تقلید نماید؛ به دلیل اینکه اگر عامی مکلف به اجتهاد و سعی در پیداکردن داناترین و مطمئن‌ترین مجتهد باشد، وی دچار مشقت و سختی می‌شود.([۲])

برخی از اصولیون بر این باورند که تقلید از مجتهد مرده جایز نیست. ([۳])

عده‌ای از فقها از جمله ابن عقیل تقلید از مجتهد مرده را جایز می‌دانند.([۴])

در مذهب شافعی و احمد و دیگران دو قول مشهور در این زمینه وجود دارد.([۵])

نظر ابن تیمیه حرّانی این است که اگر قولی که این امامان چهارگانه و دیگران گفته‌اند و بعضی از عالمانی که مذهبشان باقی است، آن را بگویند، ‌هیچ اشکالی وجود ندارد که قول امامش را با موافقت قول اینان تأیید و محکم کند.([۶]) بعضی از فقهای شیعه با استناد به دلایل عقلی، جواز تقلید از مجتهد مرده را، مگر در حالت‌های استثنایی، منتفی می‌دانند.([۷])

البته بنابر قول أرجح تقلید از مجتهد مرده جایز است؛ چرا که هیچ نهیی در این رابطه و یا اختصاص قبول فتوا از زنده در این زمینه وجود ندارد و در مسائلی که تغییرات زمان و مکان در آن نقش دارد و یا مسایل مستحدثه، اقوال مجتهدین زنده مقبول است.

 

 

([۱]) سمعانی، قواطع الادله فی الاصول، ۲/۳۴۵ ./- ‌ابن بدران، المدخل، ۱/۳۹۰ .

([۲]) همان.

([۳])‌غزالی، المنخول،‌۱/۴۸۵ .

([۴]) آل تیمیه، المسوده، ۱/۴۱۵ ./- غزالی، المنخول، ۱/۴۸۰ .

([۵]) ابن تیمیه، الفتاوی الکبری، ۲/۴۴۶ – ۴۴۷

([۶])همان، ۲/۴۴۷٫ / – ‌ابن تیمیه، مجموع الفتاوی،‌۲۰/۵۸۵٫

([۷])الاجتهاد و التقلید، ص ۷٫