وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
حدیث (۵) عَنْ أبى هریره رَضی الله عَنْهُ أنَّ رَسُولَ الله صَلَّى الله عَلَیْهِ وَسلَّمَ قَالَ: ” لا یَبولَنَّ أحَدُکُمْ فی الْمَاءِ الدَّائِمِ الذی لا یَجْرِى، ثُمَّ یَغْتَسِلُ مِنْهُ “.
ولمسلم ” لا یَغْتَسِلْ أحَدُکُمْ فی الْمَاءِ الدَّائِمِ وَهُوَ جُنُب “.
راوی حدیث :
راوی این حدیث ابوهریره عبدالرحمن بن صخر دوسی یمنی رضی الله عنه می باشد که مختصری از زندگینامه و مشخصات ایشان در تحت حدیث دوم عمده الاحکام گذاشته است برای آگاهی بیشتربدانجا رجوع شود .
لغات حدیث :
لا یَبولَنَّ : هرگز ادرارنکند ، (لا یَبولَنَّ) ، (لا) نهی است و فعل در محل جزم واقع شده و مفتوح گشته است بنا براینکه نون تأکید ثقیله بدان متصل گشته و درآخر آن آمده است .
الْمَاءِ الدَّائِمِ : آب راکد، آب ایستاده، همانند آب حوض و غیره .
الذی لا یَجْرِى : همانی که جریان ندارد، این جمله تفسیرو توضیح (الْمَاءِ الدَّائِمِ) می باشد .
ثُمَّ یَغْتَسِلُ مِنْهُ : از آن غسل می کند یعنی ازآن آب برداشته وبرای غسل استفاده می کند.
ولمسلم : و در روایت صحیح مسلم آمده است .
لا یَغْتَسِلْ : غسل نکند ، غسل همان شستن تمام بدن با آب به نیت پاکی است .
وَهُوَ جُنُب : و در حالی که اوجنب است، جنابت حدث و ناپاک معنوی است که بر تمام بدن طاری شده که با غسل برطرف می گردد .
ترجمه حدیث :
ابوهریره رضی الله عنه روایت نمودند که همانا رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند : هرگز یکی از شما در آب راکد و ایستاده ای که جریان ندارد ادرار نکند که سپس از آن غسل می کند.
و در روایت مسلم آمده است : یکی از شما درآب راکد و ایستاده غسل نکند و در حالی که او جنب و ناپاک است .
مسائل حدیث :
از این دوروایت مسائل و احکام زیر استنباط و برگرفته می شود :
۱ – ادرارکردن در آب راکد وایستاده ممنوع می باشد .
۲ – غسل نمودن از آب راکد و ایستاده ای که درآن ادرار شده ممنوع می باشد.
نکات حدیثی :
در اینجا لازم می دانم که به سه نکته مهم اشاره نمایم :
نکته اول اینکه در این روایت عمده آمده است (ثُمَّ یَغْتَسِلُ مِنْهُ)و این روایت (۲۸۲) صحیح مسلم است و در حالیکه در روایت (۲۳۹) صحیح بخاری این گونه آمده است (ثُمَّ یَغْتَسِلُ فِیهِ) و در روایت (۷۰) سنن ابی داود همانند روایت بخاری و با یک قید اضافی این گونه آمده است (وَلَا یَغْتَسِلُ فِیهِ مِنَ الْجَنَابَهِ) ، این روایتها ازنظر مفهوم با هم متفاوت اند و از هریک مسأله ای به اثبات می رسد :
روایت (ثُمَّ یَغْتَسِلُ مِنْهُ) این را می رساند که اگر کسی در آب راکد و ایستاده ای ادرارکرد برای او جایز نیست که ازآن آب گرفته و غسل نماید ، زیرا (مِنْ) برای تبعیض است یعنی استفاده از هیچ قسمت و هیچ جرئی از این آب مجاز نیست .
و اما روایت (ثُمَّ یَغْتَسِلُ فِیهِ) این را می رساند که غوطه خوردن در درون آب راکد و ایستاده ای که درآن ادرار شده برای غسل مجاز نمی باشد، زیرا در این روایت (فی) آمده که بیانگر ظرفیت و داخل شدن در درون آب است .
خلاصه این که از هردو روایت (منه) و(فیه) دو مسأله به اثبات می رسد :
۱ – از آب راکد و ایستاده ای که در آن ادرارشده آب گرفتن و غسل نمودن مجاز نمی باشد و این حکم از روایت (ثُمَّ یَغْتَسِلُ مِنْهُ) به اثبات رسیده است .
۲ – غوطه خوردن برای غسل در آبی که در آن ادرارشده ممنوع می باشد و این از روایت (ثُمَّ یَغْتَسِلُ فِیهِ)به اثبات می رسد .
نکته دوم اینکه در روایت (۵۷) سنن نسائی این گونه آمده است : عَنْ أَبِی هُرَیْرَهَ، عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «لَا یَبُولَنَّ أَحَدُکُمْ فِی الْمَاءِ الدَّائِمِ، ثُمَّ یَتَوَضَّأُ مِنْهُ».
ترجمه : ابوهریره رضی الله عنه روایت نمودند که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند : هرگز یکی از شما در آب راکد و ایستاده ادرارنکند که سپس از آن وضو می گیرد .
و در روایت (۳۹۷) سنن نسائی این گونه آمده است :عَنْ أَبِی هُرَیْرَهَ، عَنِ النَّبِیِّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «لَا یَبُولَنَّ الرَّجُلُ فِی الْمَاءِ الدَّائِمِ، ثُمَّ یَغْتَسِلُ مِنْهُ أَوْ یَتَوَضَّأُ».
ترجمه : ابوهریره رضی الله عنه روایت نمودند که رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند : هرگز (خود) فرد در آب راکد و ایستاده ادرارنکند که سپس از آن غسل می کند و یا وضو می گیرد .
لذا ازاین روایت نسائی مشخص می گردد روایتهای که در آن غسل تنها و یا وضوی تنها ذکر شده مختصراست و این روایت که هر دو ذکر شده کامل است ، پس از این الفاظ روایت نسائی واضح می گردد که وضو گرفتن نیز همانند غسل نمودن از آب راکد و ایستاده ای که در آن ادرارشده مجاز نمی باشد .
نکته سومی که در اینجا باید تذکر داده شود این است که حدیث (ثُمَّ یَغْتَسِلُ فِیهِ)در صحیح بخاری روایت (۲۳۹) آمده است و در صحیح مسلم نیامده است و حدیث (ثُمَّ تَغْتَسِلُ مِنْهُ) در صحیح مسلم روایت (۲۸۲) آمده است و در صحیح بخاری نیامده است .
منابع حدیث :
این حدیث در کتب زیر از کتب شش گانه حدیثی آمده است :
۱ – صحیح بخاری ، حدیث (۲۳۹) .
۲ – صحیح مسلم، حدیث (۲۸۲) و (۲۸۳).
۳ -سنن نسائی ، حدیث (۵۸) ، (۲۲۰) ، (۲۲۱) ، (۳۳۱)، (۳۹۶)، (۳۹۷)،(۳۹۸) ، (۳۹۹)، (۴۰۰).
۴ – سنن ترمذی ، حدیث (۶۸).
۵ – سنن ابی داود ، حدیث (۶۹) و (۷۰).
۶ – سنن ابن ماجه ، حدیث (۳۴۴) و(۶۰۵).