شرح حال منصور حلاج

شاید خیلی از ما نام “منصور حلاج” را در کتاب ها خوانده و یا از جاهای مختلفی شنیده باشیم و ایشان را جز شخصیت های عرفانی بدانیم. حال در این پست می خواهم مطالبی مختصر از شرح حال منصور حلاج ارایه کنم تا با شخصیت وی بیشتر آشنا شویم.

نامش”حسین بن منصور” لقب وی “حلاج” است.

گفته شده سنی مذهب بوده است، اما خودش می گوید: «تا کنون که پنجاه سال دارم هیچ مذهبی اختیار نکرده ام». (قوس زندگی منصور حلاج/ نوشته ی: لوئی ماسیون/ ص ۷۳).

خاندان وی آتش پرست بودند که نام بزرگ آنها “ابو ایوب شهابی” بود که در قرن چهارم زندگی می کرد. (عرفان و عارفان ایرانی/ ص ۲۷۵)

حلاج اعتقادات خاصی داشت که کسی تا قبل از وی از آنها سخنی نگفته بود.

از جمله اعتقادات منحرف وی می توان از “حلول الله بر مخلوقات” و “واجب نبودن حج” و… نام برد که در نهایت ادعای خدایی کرد و أنا الحق را سر داد. به همین جهت علمای آن زمان فتوای کفرش را صادر و اعدامش کردند.

حلاج مجموعه آثاری دارد که در آن اعتقادات خودش را در قالب شعر و تجربیات عرفانی بیان کرده است.

وی در مجموعه آثارش قسمت «طواسین و بستان المعرفه» می گوید: «صاحبی و استاذی ابلیس و فرعون»: (یار و استاد من ابلیس و فرعون است).

و در قسمت اشعار می گوید: «کفرت بدین الله و الکفر واجب علی / و عند المسلمین قبیح»: (من به دین الله کفر ورزیدم و این کفر ورزیدن بر من واجب است، در حالی که کفر ورزیدن به دین الله در نزد مسلمانان زشت و قبیح است).

قصه های زشت و فضیحی در مورد حلاج در تاریخ نقل شده است. به عنوان نمونه:

ابن کثیر در تاریخش حکایت های زیادی از او نقل کرده است. به عنوان مثال در مورد حلاج می نویسد: «شبی حلاج به رختخواب عروسش رفت و قصد داشت با او زنا کند اما عروسش متوجه و بیدار شد. حلاج گفت: بلند شو نماز بخوان و بر من سجده کن! عروسش گفت: آیا بشری برای بشری دیگر سجده کند؟ حلاج گفت: «نعم إله فی السماء وإله فی الارض»: (آری! خدایی در آسمان است و خدایی در زمین). (البدایه والنهایه/ ج ۱۱ / ص۱۶۰)

این بود مختصری از شرح حال “حسین بن منصور حلاج”.

نویسنده: امید خزاعی