شرایط و ضوابط دعوت دادن به عقیده اهل سنت و الجماعت

برادر مسلمان! بدان که دعوت دادن به عقیده سلف صالح، اهل سنت و الجماعت باید براساس سه شرط انجام شود:

• اعتقاد درست، یعنی اعتقاد ما موافق با اعتقاد سلف این امت باشد، یعنی در توحید ربوبیت و توحید الوهیت و توحید اسماء و صفات و در سایر مسائل اعتقادی و ابواب ایمان همان عقیده آنان را داشته باشیم.

• منهج و شیوه درست، یعنی قران و سنت را در پرتو اصول و قواعدی بفهمیم که آنان وضع کرده‌اند.

• عمل درست یعنی در عمل و عبادت‌ها بدعت گذاری نکنیم بلکه هر عمل ما خالص برای الله متعال و موافق با شریعت او و سنت پیامبرش باشد، خواه عمل اعتقادی باشد یا فعلی و قولی باشد.

و از آن جا که رساندن اسلام راستین و آموختن دین به مردم و نشر توحیید خالص دعوت دادن به‌سوی الله متعال است از شریف‌ترین و سودمند‌ترین کارها و بالاترین و با برکت‌ترین عبادات می‌باشد و بزرگترین و ویژه‌ترین ویژگی پیامبر  صلی الله علیه وسلم به شمار می‌رود و از برجسته‌ترین وطایف اولیاء و بندگان صالح و پرهیزگاری است که خداوند در قرآن آنان را توصیف می‌نماید و می‌گوید: ﴿وَمَنۡ أَحۡسَنُ قَوۡلٗا مِّمَّن دَعَآ إِلَى ٱللَّهِ وَعَمِلَ صَٰلِحٗا وَقَالَ إِنَّنِی مِنَ ٱلۡمُسۡلِمِینَ٣٣﴾ [فصلت: ۳۳].

«و گفتار چه کسی بهتر از گفتار کسی است که به‌سوی خدا فرا می‌خواند و کارهای شایسته می‌کند و می‌گوید: من از زمره‌ی مسلمانان هستم؟».

و دعوتگران به سوی الله متعال سنگین‌ترین وظیفه را به دوش دارند و مسئولیت آن‌ها از همه مردم بیشتر است چون آنان در شریف‌ترین مراتب و جایگاه قرار دارند و آنان وظیفه پیامبران که بالاترین و بهترین وظیفه است را انجام می‌دهند بلکه این وظیفه برترین و بهترین هدفی است که در زندگی دنبال می‌شود؛ چرا چنین نباشد؟! و حال آن که آن دعوت دادن به پرستش خداوند یگانه است. خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَمَآ أَرۡسَلۡنَا مِن قَبۡلِکَ مِن رَّسُولٍ إِلَّا نُوحِیٓ إِلَیۡهِ أَنَّهُۥ لَآ إِلَٰهَ إِلَّآ أَنَا۠ فَٱعۡبُدُونِ﴾ [الأنبیاء: ۲۵].

«و هیچ پیامبری را پیش از تو نفرستادیم مگر اینکه به او وحی کردیم که هیچ معبود بر حقی جز من نیست. پس مرا بپرستید».

و دعوتگران به سوی الله متعال، آنان برگزیدگان منتخب از مردان امت هستند، چون همت گماشتن آنان به امر دعوت مستلزم آن است که آنان نمونه‌هایی باشند که مردم آنان را سرمشق خود قرار می‌دهند، خداوند متعال در مورد سرور دعوتگران و پیشوایان  صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: ﴿لَّقَدۡ کَانَ لَکُمۡ فِی رَسُولِ ٱللَّهِ أُسۡوَهٌ حَسَنَهٞ لِّمَن کَانَ یَرۡجُواْ ٱللَّهَ وَٱلۡیَوۡمَ ٱلۡأٓخِرَ وَذَکَرَ ٱللَّهَ کَثِیرٗا﴾ [الأحزاب: ۲۱].

«به راستی برای کسی از شما که به (پاداش) خداوند و روز قیامت امید می‌دارد و خداوند را بسیار یاد می‌کند، در (سیرۀ) پیامبر خدا سرمشقی نیکو است».

از این رو وظایف دعوتگران زیاد و بسیار بزرگ است آنان پاسداران ارزش‌ها و امنای اخلاق و مراقبان سلوک مردم هستند، و آن‌ها آئینه‌هایی هستند که مردم خود را در آن می‌بینند، بنابراین باید الگوهایی نیکو برای جوامع خود باشند و در زندگی‌شان آثار رسالت‌هایشان نمایان گردد و نشانه‌های مبادی آنان باید در قدم‌هایشان ترسیم شود. چون استقامت دعوتگر و قوّت ارتباط او با پروردگارش و رفتار نیکویش، گوهر حقیقی شخصیت اسلامی را منعکس می‌کند و دل‌ها را جذب می‌نماید و انگیز ایمان و اقتدا می‌شود و وقتی عائشه ل را در مورد اخلاق امام دعوتگران  صلی الله علیه وسلم پرسیدند گفت: «اخلاق او قرآن بود»^[۱].

گویا او با این مثال پیامبر  صلی الله علیه وسلم را نمونه عملی و محسوس اخلاق عالیه و فضائل والایی که قرآن به آن فرامی‌خواند، معرفی کرد. بنابراین نشر دعوت اسلام الگویی صالح و نمونه‌ای والایی می‌طلبد که چشم‌ها به سوی آن دوخته می‌شود و دل‌ها جذب آن می‌گردد، و اسلام راستین از آن می‌تراود، و دعوتگران سلف صالح ما وقتی دعوت اسلام را به جهانیان عرضه می‌کردند خود این‌گونه بودند. و الگو نیکویی که برای وظیفه دعوت بپاخاسته، باید در تمام شئون زندگی به اخلاق اسلامی متصف باشد و مواظب همه افعال و اقوال خود باشد، چون کسانی که پیرامون او گرد می‌آیند با کنجکاوی به او می‌نگرند و تمام حرکات و سکنات او را زیر نظر دارند، چون او از دیدگاه آنان الگوست و خداوند بر امت واجب کرده که گروهی از فرزندانش را دعوت دادن به این حق آماده کند، و آماده کردن کار آسانی نیست چون فقط این که دعوتگر عالم و سخنور باشد کفایت نمی‌کند، و همچنین مهربان بودن و دوست داشتنی بودنش کافی نیست بلکه باید همه صفات را دارا باشد و بلکه باید همه صفات نبوی که به او توانایی انجام وظیفه به بهترین وجه را می‌دهد را دارا باشد.

 و رسول اکرم  صلی الله علیه وسلم به ما آموخته است که چگونه دعوت را به مردم برسانیم، سیرت او درس‌ها و آموختنی‌های زیادی دارد پس دعوتگران به عقیده سلف صالح باید از شیوه پیامبر  صلی الله علیه وسلم در دعوت پیروی کنند و به شیوه ایشان پایبند بوده و بر اصول آن ثابت قدم باشند، و تردیدی نیست که در شیوه ایشان  صلی الله علیه وسلم روش دعوت و اسلوب آن به تمام کمال توضیح داده شده است و نیازی به شیوه‌های بدعت آمیزی که مخالف شیوه پیامبر است و مردم ایجاد کرده‌اند نیست. تمام جهان امروز منتظر دعوتگرانی مخلص، و علمایی ربانی است که شیوه انبیاء را در دعوت می‌فهمند و بر رهنمود پیامبر  صلی الله علیه وسلم گام برمی‌دارند و با جدیت اسلام و تعالیم آن را نشر می‌کنند و نشر آن را هدف اساسی خود در زندگی دنیا قرار می‌دهند و با این عمل ارزشمند به خداوند تقرب می‌جویند تا زمین را با دعوت به سوی دین حق و توحید خالص منوز کنند، همان گونه که سلف صالح آن را نورانی کرد، آنان که مردم را از تاریکی‌ها به سوی نور بیرون آوردند و دنیا را سرشار از عدالت و تمدم و دانش نمودند و آنان بودند که همان طور که خداوند می‌فرماید: «کنتم خیرالله… للناس» و به دنبال آن به سعادت و سروری و رهبری رسیدند، و فارس و روم را در هم شکستند و تخت کسرها و قیصرها را با ایمان و اخلاص خویش و با پیروی از حق، دچار تزلزل کردند.

از این رو بر دعوتگران حق است که به شیوه سلف صالح با رعایت تفاوت زمان و مکان دعوت دهند. و از این رهگذر شرعی و فهم درست، کوشیده‌ام بعضی از شرایط و ضوابط، و رهگذرهای دعوتگران را بیان کنم، باشد که در راستای رسیدن به اصلاح سودمند واقع شوند.

 

[۱]– مسلم.