مدینه را شب فرا گرفت و سیاهی شب، بر آن سایه انداخت؛ اما رسول خدا صلی الله علیه و سلم شب را با نماز، یاد خدا وشب زنده داری، نورانی می گرداند. او، با پروردگار زمین و آسمان، همان ذاتی که اختیار تمام هستی در دست اوست، مناجات می نماید و دستور آفریننده اش را لبیک می گوید، آنجا که می فرماید: {یَا أَیُّهَا الْمُزَّمِّلُ (١)قُمِ اللَّیْلَ إِلا قَلِیلا (٢)نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِیلا (٣)أَوْ زِدْ عَلَیْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلا (۴)} [مزمل:۱-۴]
یعنی: «ای جامه به خود پیچیده! شب را جز اندکی از آن، بیدار بمان یا کمی از نیمه بکاه یا کمی بر نیمه آن بیفزای و قرآن را خوب با تلفظ صحیح حروف و تدبر در معانی آن بخوان».
ابوهریره رضی الله عنه می گوید: رسول الله صلی الله علیه و سلم به اندازه ای شبها به نماز می ایستاد که قدمهایش ورم می کرد. مردم می گفتند: ای رسول خدا! با آنکه گناهان گذشته و آینده ات بخشیده شده اند، باز هم چنین می کنی؟ فرمود: «آیا بنده ای سپاسگزار نباشم»؟ [ابن ماجه]
اسود بن یزید رضی الله عنه می گوید: از عایشه رضی الله عنها درباره کیفیت نماز رسول خدا صلی الله علیه و سلم پرسیدم؛ گفت: ایشان، اول شب می خوابید، سپس بیدار می شد و نماز می خواند و اگر نیازی به همسرش داشت، با وی همبستر می شد و هنگامی که صدای اذان را می شنید، به سرعت بر می خاست؛ اگر جنب بود، غسل می کرد؛ در غیر این صورت، وضو می گرفت و برای نماز می رفت. [بخاری]
باید دانست که نماز شب پیامبر اکرم صلی الله علیه و سلم به اندازه ای طولانی است که از یکسو انسان را به شگفتی وا می دارد و از سوی دیگر باعث میشود که ایشان و نمازش را الگو قرار دهیم.
حذیفه بن یمان رضی الله عنه می گوید: شبی با نبی اکرم صلی الله علیه و سلم به نماز ایستادم. آن حضرت صلی الله علیه و سلم شروع به خواندن سوره بقره نمود؛ با خود گفتم: بعد از خواندن صد آیه، رکوع خواهد کرد، اما ادامه داد. گفتم: سوره بقره را در یک رکعت می خواند، اما باز هم ادامه داد و آل عمران را شروع کرد. گفتم: با تمام شدن آن، رکوع می نماید؛ اما ایشان خواندن سوره نساء را شروع کرد. بدون عجله تلاوت می فرمود. هرگاه آیه ای می خواند که در آن تسبیح وجود داشت، تسبیح می گفت. و اگر آیه ای می خواند که در آن، سؤال و طلب شده بود، طلب می کرد و اگر از پناه خواستن سخن به میان آمده بود، پناه می خواست؛ سپس رکوع کرد و شروع به گفتن سُبْحَانَ رَبِّی الْعَظِیمِ نمود. اندازه رکوعش نیز به ایستادنش بسیار نزدیک بود. آنگاه سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ, رَبَّنَا لَکَ الْحَمْدُ گفت و خیلی طولانی، تقریبا به اندازه رکوعش ایستاد. سپس سجده نمود و سُبْحَانَ رَبِّیَ الأَعْلَى گفت. اندازه سجده اش نیز خیلی نزدیک به اندازه قیامش بود. [مسلم]