سید سلیمان در نگاه دیگران

علامه اقبال

علامه اقبال از یاران خاص سید سلیمان است و در نامه‌های متعددی به عظمت، دانش و پژوهشگری سید سلیمان اعتراف می‌نماید.

در یکی از نامه‌هایش می‌نویسد:

«بعد از مولانا شبلی شما «استاذ الکل» هستید»([۱]).

در نامه‌ای دیگر می‌نویسد:

«فرهاد نهر علوم اسلامی امروزه در هند به جز سید سلیمان کسی دیگر نیست»([۲]).

در نامه‌ای دیگر خطاب به سید سلیمان چنین مرقوم می‌دارد:

قلندران که به راه تو سخت می‌کوشند   ز شاه باج ستاند و خرقه می‌پوشند
به خلوت‌اند و کمندی به مهر و مه پیچند   به خلوت‌اند و زمان و مکان در آغوشند
درین جهان که جمال تو جلوه‌ها دارد   ز فرق تا به قدم دیده و دل و گوشند
به روز بزم سراپا چو پرنیان و حریر   به روز رزم خود آگاه و تن فراموشند([۳])

مولانا سعید اکبر آبادی می‌نویسد:

«بزرگترین سعادت مولانا شبلی این بود که او را شاگردی همچون سید سلیمان ندوی میّسر گردید. شاگردی که در وسعت مطالعه، ذوق تحقیق و اندیشه والا، جانشین واقعی استاد است. او دارای صفات و کمالات دیگری نیز مانند تشرّع، تدّین و قناعت است که معاصرین وی نیز معترف‌اند. مهم‌تر اینکه در مزاج و طبیعت وی استقلال، آشتی‌پذیری و قناعت وجود داشت، در هر مجلسی که حضور داشت صدر بزم آن و در هر انجمنی شمع جمع آن به حساب می‌آمد»([۴]).

پس از وفات وی شخصیت‌های زیادی در مورد وی پیام‌هایی فرستادند و اعلامیه‌هایی صادر کردند که از آن میان به نظریه‌های چند نفر بسنده می‌شود:

عبدالوهاب عزام سفیر مصر:

«وفات علامه ندوی نه فقط برای هند و پاکستان بلکه برای تمام جهان اسلام زیانی جبران‌ناپذیر است. او عضو اکادمی ادبیات عربی در قاهره و به عنوان دانشمندی که زبان عربی را می‌دانست و با آن آشنا بود مورد احترام بود».

 

شیخ ابوالخبر سفیر سوریه:

«ما از وفات علامه سید سلیمان ندوی بسیار اندوهگین و متأثریم، ولی اندوه و تأثر بیشتر ما در مورد علوم و دانش‌هایی است که همراه با او دفن گردید».

رئیس جمهور پاکستان:

«همپایه مولانا سید سلیمان ندوی نه فقط در پاکستان بلکه در تمام جهان اسلام موجود نیست».

سردار عبدالرب نشتر:

«خدمات ارزنده‌ای که سید سلیمان ندوی برای تدوین تاریخ اسلام انجام داد، برای همیشه با نگاه تقدیر و تشکر به آن نگریسته خواهد شد».

بانو فاطمه جناح:

ملت پاکستان با وفات سید سلیمان ندوی از اندیشمندی بزرگ محروم شد. شخصیتی که تمام زندگی خویش را برای اعتلای اسلام وقف کرده بود.

 

 

[۱]– مکاتیب اقبال ۱ / ۸۰٫

[۲]– نامه‌های اقبال ۱ / ۱۶۶٫

[۳]– نامه‌های اقبال ۱ / ۱۴۰٫

[۴]– بیست مسلمان بزرگ / ۸۴۲٫

مقاله پیشنهادی

امام غزالی و حب‌ جاه

در احیاء العلوم عنوانی به نام «بیان سبب کون الجاه محبوباً بالطبع حتی لا یخلو …