سوگند به غیر خدا

سوگند:

آن است که در آن نام فرد و یا چیز محترمی به طور خاص، برای تاکید حکمی ذکر شود. این در حالی است که تعظیم [مطلق] حق خدای متعال است. اجماع علمای اسلام بر این است که سوگند تنها به اسم و صفات خدا جایز است و بس، لذا سوگند به غیر خدا به هیچ وجه جایز نیست^[۱].

سوگند به غیر الله شرک است. از ابن عمر ب روایت است که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود: «مَنْ حَلَفَ بِغَیْرِ اللَّهِ فَقَدْ أَشْرَکَ»^[۲]. «هر کس به غیر الله سوگند یاد کند، کفر، یا شرک ورزیده است». و این شرک و کفر، از نوع اصغر است، مگر زمانی که سوگند یاد شده نزد سوگند یاد کننده تا حد عبادت او، تعظیم شود، در این حال شرک و کفر از نوع اکبر است. مانند: قبرپرستان این عصر و زمانه که از مردگان مورد تعظیم‌شان بیشتر می‌ترسند تا از خدا و عظمت او. بطوریکه اگر از یکی از آنها خواسته شود به ولی و شیخ مورد تعظیمش سوگند بخورد، تا راست بگوید، سوگند نمی‌خورد. و وقتی که از او خواسته شود سوگند به خدا یاد کند، اگر دروغ هم بگوید سوگند می‌‌خورد. لذا سوگند، تعظیم سوگند یاد شده است، و این تعظیم فقط لایق خدا است و لازم است فقط به سوگند به خدا ارزش داده شود – و از سوگند زیاد پرهیز شود – خداوند می‌‌فرماید:

﴿وَلَا تُطِعۡ کُلَّ حَلَّافٖ مَّهِینٍ ١٠﴾ [القلم: ۱۰].

«و از هر بسیار سوگند خورنده پست اطاعت مکن».

و می‌‌فرماید:

﴿وَٱحۡفَظُوٓاْ أَیۡمَٰنَکُمۡ﴾ [المائده: ۸۹].

«سوگندهایتان را حفظ کنید».

یعنی سوگند یاد نکنید مگر در وقت ضرورت و به راستی و نیکی سوگند یاد کنید. چون سوگند زیاد یا دروغ دلالت بر بی‌اهمیتی الله، نزد فرد و عدم تعظیم او دارد و این با توحید منافات دارد. پیامبر صلی الله علیه و سلم می‌فرماید: «ثلاثه لا یکلمهم الله ولا یزکیهم ولهم عذاب ألیم. وجاء فیه: ورجل جعل الله بضاعته لا یشتری الا بیمینه ولا یبیع إلا بیمینه»^[۳]. «سه دسته هستند که خداوند در روز قیامت با آنان صحبت نمی‌‌کند و به آنان توجه نمی‌‌کند و برای آنان عذابی دردناک هست، یکی از آنها کسی است که خدا را کالای خود قرار داده، نمی‌خرد مگر با سوگند به خدا و نمی‌‌فروشد مگر با سوگند به خدا».

لذا شدید کردن عذاب بر سوگند زیاد نشانه تحریم آن و بخاطر احترام به اسم خدای سبحان و تعظیم او است.

به دروغ به خدا سوگند خوردن «سوگند غموس^[۴]» نام دارد و حرام است، خداوند منافقین را به این وصف توصیف کرده که آنان در حالی که می‌‌دانند، به دروغ سوگند یاد می‌کنند.

خلاصه‌ای از آنچه که گفته شد:

• سوگند به غیر الله، مانند سوگند به امانت، کعبه، پیامبر صلی الله علیه و سلم و غیره شرک و حرام است.

• عمداً سوگند دروغ به خدا خوردن «سوگند غموس» حرام است.

• بدون نیاز، زیاد سوگند خوردن هرچند راست باشد، حرام است، چون سبب سبک شمردن خدا است.

در حالت ضرورت و نیاز اگر سوگند به خدا راست باشد، اشکالی ندارد.

 

[۱]– حاشیه ابن قاسم بر کتاب التوحید ص (۳۰۳).

[۲]– احمد، ترمذی و حاکم.

[۳]– طبرانی به سند صحیح روایت کرده است.

[۴]– سوگندی است که صاحبش را در گناه، سپس در آتش غوطه‌ور می‌‌کند و این سوگند برکاری که در گذشته انجام داده یاد می‌‌شود، در حالی که فرد از دروغ بودن آن آگاهی دارد.