سنت‌های وضو (۱)

(مستحبات و امور پسندیده وضو).
واما سنت‌ها و مستحبات وضو به شرح زیر می‌باشد:
۱- تسمیه (بسم الله الرحمن الرحیم) در ابتدای وضو. چون بیهقی با اسناد جیّد و نیکو روایت کرده است که پیامبر صلی الله علیه وسلم دست خود را در ظرف آب وضو نهاد و به یاران خود گفت:
«تَوَضَّؤُوْا بِاسمِ اللهِ».
«بنام الله وضو بگیرید».
و در حدیث صحیح آمده است:
«کُلُّ أَمْرٍ ذِى بَالٍ لاَ یُبْدَأُ فِیهِ بِبِسمِ اللهِ فَهُوَ أَجْزَمُ».
«هرکار با اهمیتی که با نام الله شروع نشود آن کار ناقص و برکت آن اندک است».
۲- شستن کف دو دست پیش از داخل کردن آن‌ها در ظروف آب وضو. چون این کیفیت و صفت در وضوی پیامبر صلی الله علیه وسلم وارد و نقل شده است. و چون در حدیث اوس بن اوس ثقفی  آمده است که گفت: «رَأَیْتُ رَسُولَ اللَّـهِ صلی الله علیه وسلم تَوَضَّأَ فَاسْتَوْکَفَ ثَلاَثاً».
«پیامبر  را دیدم که وضو می‌گرفت او سه بار کف دست‌ها را شست».
(امام محمد آن را تخریج کرده است). ودر صحیحین از عثمان بن عفان  روایت شده که:
«فَأَفْرَغَ عَلَى کَفَّیْهِ ثَلاَثَ مِرَارٍ فَغَسَلَهُمَا».
«او سه بار آب بر کف دستان خود ریخت و آن‌ها را شست».
و مثل آن از جماعتی از یاران پیامبر صلی الله علیه وسلم به ثبوت رسیده است.
۳- و
۴- مضمضمه و استنشاق (آب در دهان و بینی گرداندند)، چون پیامبر صلی الله علیه وسلم چنین کرده و گفته است: ده چیز از جمله سنن وضو می‌باشد که مضمضه و استنشاق را از جمل آن‌ها شمرد، (و مسلم آن را روایت کرده است).
برای عمل به سنّت پیامبر صلی الله علیه وسلم تقدیم مضمضمه (آب در دهان گرداندن) بر استنشاق (آب در بینی گرداندن) شرط است. برای کسانی که روزه نباشند مبالغه در مضمضه و استنشاق مستحب است. چون پیامبر صلی الله علیه وسلم گفت:
«وَبَالِغْ فِى الاِسْتِنْشَاقِ إِلاَّ أَنْ تَکُونَ صَائِمًا».
«در استنشاق مبالغه کن مگر این که روزه باشی».
و اما برای کسی که روزه باشد مبالغه مکروه است.
۵- مسح همه سر، چون پیامبر صلی الله علیه وسلم چنین کرده است و برای خروج از خلافی که در این رابطه مطرح است، سنّت آنست که از جلو سر آغاز نموده و سپس هر دو دست را تا پس گردن ببرد و به جای آغاز برگرداند. این کیفیت درباره وضوی پیامبر صلی الله علیه وسلم و توصیف آن از عبدالله بن زید روایت شده است، که جماعت صحاح آن را تخریج کرده‌اند.
۶- مسح قسمت ظاهری و داخل گوش‌ها با آب جدید و تازه. عبدالله بن زید گفت:
«رَأَیتُ رَسُولَ اللهِ صلی الله علیه وسلم یَتَوَضَّأُ فَأَخَذَ لأِ ُذُنَیْهِ ماءً خِلافَ الماءِ الَّذِی أَخَذَهُ لِرَأسِهِ». (رواه الحاکم والبیهقی).
«پیامبر صلی الله علیه وسلم را دیدم وضو می‌گرفت و برای مسح گوش‌هایش مجددا دست به آب زد غیر از آبی که برای مسح سر بدان دست زده بود».
چگونگی و کیفیت مسح گوش‌ها بدین شکل است که انگشتان شهادت (مسبحه) را در سوراخ گوش‌ها داخل کرده و داخل آن‌ها بچرخاند و با انگشتان بزرگ و شست (ابهام) قسمت ظاهری گوش‌ها را بمالد و مسح کند.
۷- تخلیل اللحیه یا خلال کردن ریش انبوه و پرپشت با انگشتان دست و شستن لابلای موی ریش، ریش انبوه آنست که از خلال موی ریش پوست زیر آن دیده نشود. به روایت از ابن عباس م پیامبر صلی الله علیه وسلم هرگاه وضو می‌گرفت با انگشتان دستش ریش را خلال می‌کرد، که ابن ماجه آن را روایت کرده است. باز هم به روایت از ابن عباس م آمده که پیامبر صلی الله علیه وسلم در وضو با انگشتان ریش را خلال می‌کرد. (بخاری گفته است این حدیث صحیح‌ترین روایت است در این باب).
۸- خلال کردن و شستن لابلای انگشتان دست و پا. ابن عباس م روایت کرده است که پیامبر صلی الله علیه وسلم گفت: «إذَا تَوَضَّأْتَ فَخَلِّلْ أَصَابِعَ یَدَیْکَ وَرِجْلَیْکَ». (رواه ابن ماجه والترمذی).
«هرگاه وضو گرفتی انگشتان دست و پایت را خلال کن».
خلال کردن و شستن لابلای انگشتان پا بدین شکل است: با انگشت کوچک دست چپ از پائین پای راست و انگشت کوچک پای راست شروع کرده و به انگشت کوچک پای چپ خاتمه دهد، و خلال انگشت‌های دستان با خلال کردن آن‌ها با همدیگر و داخل کردن انگشتان دست در همدیگر صورت می‌گیرد.
۹- تقدیم اندام‌های راست بر چپ در وضو، چون پیامبر صلی الله علیه وسلم گفت:
«إِذَا تَوَضَّأْتُمْ، فَابْدَءُوا بِمَیَامِنِکُمْ». (رواه أبوداود وابن ماجه).
«هرگاه وضو گرفتید از طرف راست شروع کنید».
(به روایت ابو داوود و ابن ماجه و تصحیح ابن خزیمه و ابن حبان).
به روایت از عایشه آمده است که:
«کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم یُحِبُّ التَّیَامُنَ مَا اسْتَطَاعَ فِی طُهُورِهِ وَتَنَعُّلِهِ وَتَرَجُّلِهِ وَ فِی شَأنِهِ کُلِّهِ»
(متفق علیه).
«پیامبر صلی الله علیه وسلم همواره ابتدا کردن به طرف راست را دوست می‌داشت خواه در کفش پوشیدن و شانه کردن مویش و خواه در وضو و غسل و همه کارهایش».
معنی ترجل شانه کردن موی است که از طرف راست شروع می‌کرد.