ستایش علما، بدین دلیل که آنها حجت خداوند بر خلق هستند
حضرت علی به کمیل زیاد نخعی فرمود: «مردم سه گروهند: اول علماى الهى، دوم دانش طلبانى که در راه نجات دنبال تحصیل علمند، و سوم احمقان بىسر و پا که دنبال هر صدایى مىدوند و با هر بادى حرکت مىکنند؛ همانها که با نور علم روشن نشدهاند و به ستون محکمى پناه نبردهاند. اى کمیل، علم بهتر از مال است: علم تو را پاسدارى مىکند ولى تو باید مال را حفظ کنى؛ مال با انفاق کم مىشود ولى علم با انفاق افزون مىگردد؛ و آنچه به مال پرورده شود با زوال مالزوال مىیابد. اى کمیل ابن زیاد، شناخت علم، آیینى است که با آن جزا داده مىشود، به وسیله آن انسان در دوران حیات اطاعت فرمان خدا مىکند و بعد از وفات، نام نیک از او مىماند و علم حاکم است و مال محکوم. اى کمیل، ثروتاندوزان مردهاند، در حالی که ظاهراً در صف زندگانند، ولى دانشمندان تا دنیا برقرار است زندهاند؛ خود آنها از میان مردم بیرونرفتهاند، ولى چهره آنان در آیینه دلها نقش شده است. [بدان] در اینجا علم فراوانى است. [با دستش اشاره به سینه مبارکش کرد] اگر افراد لایقى مىیافتم، به آنها تعلیم مىدادم. آرى، تنها کسى را مىیابم که زود درک مىکند ولى قابل اطمینان نیست؛ دین را وسیله دنیا قرار مىدهد و از نعمت خدا بر ضد بندگانش استفاده مىکند، و از دلائل الهى بر ضد اولیای حق کمک مىگیرد؛ یا کسى که مطیع حاملان حق است اما بصیرتى ندارد؛ با نخستین شبهه و ایراد، شک در دل او پیدا مىشود. بدان که نه این به درد مىخورد و نه آن؛ یا کسى که اسیر لذت است و در چنگال شهوات گرفتار است، و یا کسی که حریص به جمع و ذخیره مال است. اینها از رهبران دین نیستند، و شبیهترین موجودات به آنها چهارپایانهستند که براى چَرا رها شدهاند. آرى، چنین علمی با مرگ حاملانش مىمیرد [چون افرادى را که لایق آن باشند نمىیابند که به آن تعلیم دهند]، ولى آرى، هرگز روى زمین خالى نمىشود از کسى که به حجت الهى قیام کند، خواه ظاهر باشد و آشکار، و یا ترسان و پنهان، تا حجتها و نشانههاى روشن دین خدا از میان نرود».
سپس فرمود: «به خدا سوگند، آنها تعدادشان کم و قدر و مقامشان نزد خدا بسیار است. خداوند به واسطه آنها حجتها و دلایلش را حفظ مىکند تا به افرادى که نظیر آنها هستند بسپارند و بذرِ آن را در قلب افرادى شبیه خود بیفشانند»[۱۳۳].
[۱۳۳]- حکمت ۱۴۷.