سبب اصلی ابتلای انسان به کفر و شرک همان غلو در حق بزرگان و صالحان است (۴)

بخاری و مسلم ابوهریره از پیامبر صلی الله علیه و سلم روایت می‎کند که فرمود: «عمرو بن عامر خزاعی را در دوزخ دیدم او اولین کسی بود که سائبه (شترانی که برای بت‎ها نذر می‎شدند) را رواج داد».^[۱]

گفته‌اش: (انصاباً) جمع نصب در اصل چیزی است که نصب شود و در اینجا منظور بتهای نقاشی شده به شکل آنها است که در مجالسشان نصب می‏شود.

گفته‌اش: (تا آن که آنها هلاک شدند) منظور کسانی است که مجسمه‌ها را برای تشویق بیشتر به عبادت و برای اینکه با دیدن آنها به یاد کردار صاحبانش بیافتند، ساخته بودند.

  گفته‌اش: (و این علم فراموش شد) یعنی: و مردم هدفی که این مجسمه‎ها به خاطر آن ساخته شده بود را به فراموشی سپردند و اغلب جاهلان فرق توحید و شرک را نمی‎دانستند و علمایی که این مطلب‎ها را می‎دانستند از بین رفتند، آنگاه این بت‎ها و مجسمه‎ها مورد پرستش قرار گرفتند.

گفته‌اش: (پرستش شدند)، پیش‎تر گفته شد که شیطان آنها را وسوسه کرد و گفت: آنها این مجسمه‎ها را می‎پرستیدند و به سبب اینها باران می‎باریده است، آنگاه مردم این مجسمه‎ها و بت‎ها را پرستیدند. و در روایتی آمده که گفتند: گذشتگان ما اینها را به خاطر آن تعظیم می‎کرده‎اند که به شفاعت آنها نزد خدا امید داشته‎اند و به پرستش این صالحان روی آوردند، یعنی به امید آن که این صالحان برای آنها نزد خدا شفاعت می‎کنند تصاویر و تندیس آنان را مورد پرستش قرار دادند و این شبهه‎ایست که همواره شیطان به مشرکین در گذشته و حال القا کرده است. و خداوند در قرآن این قضیه را کاملاً و به روشنی توضیح داده است. و قبلاً در این کتاب این موضوع مورد بحث قرار گرفت، و برای کسی که خدا او را هدایت کرده ، کافی است.

گفته‌اش: (امام ابن قیم می‎گوید: بسیاری از سلف گفته‎اند: وقتی این صالحان مردند، مجاورت قبرهای آنان را اختیار کردند. و سپس تصاویر آنان را ساختند، سپس با گذشت زمان به عبادت آن تندیس‎ها روی‎ آوردند).^[۲]

ابن قیم، او امام علامه محمد بن أبی بکر بن ایوب زرعی دمشقی معروف به ابن قیم جوزی شاگرد شیخ الاسلام و صاحب تألیفات زیادی است. حافظ سخاوی در مورد وی می‎گوید: علامه‌ی حجت پیشرو در میدان علم و شناخت اختلاف و نیروی روحانی پنهان، که مخالف و موافق به دانش او اعتراف دارند، صاحب تألیفات و خوبیهای فراوان است، وی در سال ۷۵۱ هـ.ق در گذشت.^[۳]

 گفته‌اش: (بسیاری از سلف گفته‎اند …) ظاهراً ابن قیم معنی آن‌ را بدون ذکر لفظش بیان کرده است. و مفهوم این مطلب از بسیاری از سلف روایت شده، از آن جمله ابوجعفر باقر و دیگران.^[۴] که سخن پیشین ما بر آن دلالت دارد.

گفته‌اش: (سپس زمان طولانی بر آنها گذشت) یعنی زمانی طولانی گذشت و آنان آنچه هدف گذشتگان از ساختن تصاویر بزرگان بود را فراموش کرده و به عبادت آن پرداختند، پس روشن است که آغاز شرک به سبب غلو در صالحان بوده است، همان‎طور که سبب شرک به وسیله‌ی ستارگان غلو در مورد ستارگان و اعتقاد داشتن به بد و خوب بودن آن است و این باور بر فلاسفه و امثالشان غالب است و همین باور بر قبرپرستان نیز غالب است و اساس عبادت بت‎ها همین است. چون بت‎پرستان مرده‎ها را به صورتی بدعت‌آمیز مورد تعظیم قرار دادند و تصاویر آنها را ساختند و به آنان تبرک جستند و سرانجام کار به جایی رسید که این تصاویر، تندیس‎ها و صاحب تصاویر مورد پرستش قرار گرفتند و این اولین شرکی بود که روی زمین رخ داد و این همان چیزی است که شیطان در این زمانه به قبرپرستان القا می‎کند. شیطان به آنها چنین القا می‎کند که ساخت و ساز بر قبرها و نشستن در کنار آن از محبت صالحان و تعظیم آنهاست! و دعا در کنار این قبرها از دعا در مسجد الحرام و دیگر مساجد بیشتر و بهتر قبول می‎شود، از این رو به این قصد همواره این قبور را مورد زیارت قرار می‎دادند سپس کار به جایی رسید که به جای خواندن و صدا زدن خداوند صاحب قبر را صدا می‎زدند و خداوند را به او قسم می‎دهند.

 

[۱]– بخاری ش۳۳۳۳ و صحیح مسلم ۲۸۵۶٫

[۲]– اغاثه اللهفان۱/۲۰۳٫

[۳]– شرح حال او را در معجم المحدثین ذهبی، ص۲۶۹ و المقصد الأرشد۲/۳۸۴ ملاحظه کنید.

[۴]– الدر المنثور۸/۲۹۳- ۲۹۵٫