ریا

دکتر سید محمد نوح/مترجم:حسین تیموری

ابوموسی (رضی الله عنه) روایت می‌کند که یکی از روستائیان از پیامبر خداص سوال کرد، مردی به خاطر احساسات قومی و مردی به منظور جاه و مقام و مردی برای اسم و آوازه می‌جنگند، کدام یک جهاد در راه خدا محسوب می‌شود، پیامبر(صلی الله علیه وسلم) فرمودند: کسی که برای اعلاء دین خدا بجنگد، در راه خدا است.(بخاری)…

حقیقت ریا:
اما حقیقت ریاء آن است که هدف از انجام هر عمل نیکو جلب رضایت مردم به امید دست‌یافتن به نام نیک، شهرت و جاه و مقام باشد.

آفت و ضررهای ریا:
بنابرآنچه گذشت ریاء یک خصلت بسیار مضر و مهلک است، زیرا شرک به حساب می‌آید، و مفاسد شرک به قرار زیر است:
۱- شرک ظلم بزرگ است، چنانچه قرآن از قول لقمان چنین حکایت می‌کند: لقمان در وقت نصیحت‌کردن فرزندش گفت: ای فرزند به خدا شرک نورز که همانا شرک ظلمی بزرگ است.
۲- افتراء و گمراهی گسترده‌ای است، چنانچه قرآنکریم می‌گوید: «و هرکه برای خدا شریکی قائل گردد، گناه بزرگی را مرتکب شده است». نساء، آیه ۴۸٫
و می‌فرماید: «هرکه برای خدا انباز بگیرد، به راستی بسی گمراه گشته است». نساء، آیه ۱۱۶٫
۳- اعمال را از بین می‌برد، چنانچه خداوند می‌فرماید: «اگر شرک می‌ورزیدند: هرآنچه می‌کردند هدر می‌رفت». انعام، آیه ۸۸٫
«اگر شرک ورزی, کردارت هیچ و نابود می‌شود، و از زیانکاران خواهی بود». زمر، آیه ۶۵٫
۴- سبب ترس و دلهره قلب‌ها می‌شود. همانگونه که خداوند می‌فرماید: «در دل‌های کافران رعب و هراس خواهیم انداخت، از آن رو که چیزهایی را انباز خدا ساخته اند که خداوند دلیل و برهانی برای آن فرو نفرستاده است». آل عمران، آیه ۱۵۱٫
«بیگمان خداوند شرک‌ورزیدن به خود را نمی‌آمرزد، و پائین‌تر از آن را از هرکس که بخواهد می‌بخشد». نساء، آیه ۱۱۶٫
۵- راه جنت را می‌بندد و راه جهنم را می‌گشاید.
«بیگمان هرکس انبازی برای خدا قرار دهد، خدا بهشت را بر او حرام کرده است، و جایگاه او آتش است». مائده، آیه ۷۲٫

اسباب و عللی که انسان را به ریا مبتلا می‌سازد:
(۱) علاقه به ستایش مردم، شهرت‌طلبی و کسب تعریف و تمجید مردم.
(۲) پرهیز از مذمت و خورده‌گیری مردم.
(۳) امید به آنچه در دست مردم است.
دلیل این مدعا احادیث زیر است:
ابوموسی (رضی الله عنه) روایت می‌کند که یکی از روستائیان از پیامبر خداص سوال کرد، مردی به خاطر احساسات قومی و مردی به منظور جاه و مقام و مردی برای اسم و آوازه می‌جنگند، کدام یک جهاد در راه خدا محسوب می‌شود، پیامبر(صلی الله علیه وسلم) فرمودند: کسی که برای اعلاء دین خدا بجنگد، در راه خدا است.(بخاری)
در حدیث دیگری رسول خدا(صلی الله علیه وسلم) می‌فرمایند: کسی که از جنگیدن هدفی جز زانوبند شتری را نداشته باشد، فقط به همان هدف می‌رسد(نسائی و احمد)
چنانچه ملاحظه می‌فرمایید حدیث اول دلیل سبب اول از اسباب ریاء و حدیث دوم دلیل سبب دوم از اسباب ریاء است، و آن بخش از حدیث که می‌فرماید: هرآنکس که از جنگیدن هدفی جز به دست‌آوردن زانوبند نداشته باشد، فقط به همان دست می‌یابد. دلیل سبب سوم از اسباب ریاء می‌باشد.

۴- احادیثی در مذمت ریا:
آیات و احادیث بسیار در مذمت ریاء آمده است که ما قسمتی از آن را قبلاً بیان کردیم، و اینک پاره‌ای از احادیث دیگر در این زمینه را ذکر می‌کنیم.
پیامبر(صلی الله علیه وسلم) می‌فرمایند: کسی که ریاءکاری و شهرت‌طلبی نماید، خداوند او را بدنام می‌گرداند(متفق علیه)
همچنین پیامبر(صلی الله علیه وسلم) می‌فرمایند: بیشترین ترس من بر شما از شرک اصغر است، گفتند: شرک اصغر چیست ای رسول خدا؟ فرمودند: ریاء، روز قیامت چون بندگان جزاء داده می‌شوند، خداوند به ریاکارن می‌گوید: بروید پیش افرادی که در دنیا به خاطر آنها ریاء می‌کردید و جزای خود را از آنها دریافت نمائید(احمد)
در حدیثی دیگر رسول خدا(صلی الله علیه وسلم) می‌فرمایند: خداوند می‌فرماید: کسی که کاری به خاطر من انجام دهد، و دیگری را هم با من شریک سازد، من از آن بیزارم و تمام آن را به آن دیگری می‌دهم، زیرا من از همه کس از شریک بی‌نیازتر هستم(ابن ماجه)

نشانه‌ها و علامت‌های ریا:
بعضی از نشانه‌های ریاء به قرار زیر است:
۱- فرد ریاءکار در تنهایی تنبل، ولی در جمع مردم چالاک و بانشاط است.
۲- اگر کارش مورد تعریف و ستایش مردم قرار گیرد، آن را زیاد انجام می‌دهد، ولی اگر مورد خورده‌گیری و مذمت مردم قرار گیرد کم انجام می‌دهد.
حضرت علی (رضی الله عنه) می‌گوید: ریاءکار علامت‌هایی دارد که از آن جمله تنبلی در وقت تنهایی و نشاط در جمع است، و موقعی که عملش مورد تأیید و ستایش مردم قرار گیرد، به کثرت انجامش می‌دهد، و چون مورد مذمت قرار گیرد، در انجام‌دادن آن کوتاهی می‌کند.

وسائل رهائی از ریا:
دانستن نکات ذیل به انسان در رهائی‌یافتن از ریاء کمک می‌کند:
۱- این که بداند خداوند بر تمام حالات او آگاه است، حتی آنچه را در دل پنهان می‌دارد، نیز می‌داند. چنانچه پیامبرص خدا به ابوذرس چنین وصیت می‌کند که ای اباذر کارت را به خوبی انجام ده، زیرا ناقدش بسیار بینا است.
۲- این که بداند اگر به ریاء کاری ادامه دهد، به زودی حقیقت کارش در جلو خلائق در روز قیامت آشکار خواهد شد، و رسوایی او را در پی خواهد داشت.
۳- و بداند افرادی که او به خاطر آنها ریاءکاری می‌کند، هرگز نفعی به او نخواهند رساند، و عذابی را از او دور نخواهند کرد.
۴- و بداند که ریاء عمل را باطل ساخته آن را برباد می‌دهد.
۵- و بداند که ریاء انسان را از بهشت محروم می‌کند، و برای همیشه گرفتار آتش می‌سازد.