وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
تفسیر آیۀ کریمه:
﴿ٱدۡعُ إِلَىٰ سَبِیلِ رَبِّکَ بِٱلۡحِکۡمَهِ وَٱلۡمَوۡعِظَهِ ٱلۡحَسَنَهِۖ…﴾ [النحل: ۱۲۵]
«با حکمت و پند نیکو (مردم را) به راه پروردگارت دعوت نما».
دعوت دارای مراتب و درجه‌هایی بوده که برخی از آن‌ها بر برخی دیگر مقدم است؛
۱⃣ پس دعوت کسی که تنها با موعظه حسنه مفید واقع شود با وی نباید مجادله صورت گیرد،
زیرا او دعوت را لبیک گفته مطیع ومنقاد حق می‌باشد و نزد او شبهه‌ای وجود ندارد که وی را از پذیرش حق باز دارد. پس فقط به او پند و تذکر داده می‌شود تا این تذکر برایش سود برساند.
۲⃣ و اما کسی که نزد او شبهه‌ای وجود دارد که وی را از پذیرش حق بازمی‌دارد، دعوت اینگونه افراد به مرتبه مجادله که همانا بحث و مناظره با روش نیکوتر است منتقل می‌شود.
۳⃣ و اما برخورد با ظالمان و تجاوزکاران به گونه‌ای است که آن‌ها از کیفرهای بد ترسانده شوند تا موجب تخفیف شر آن‌ها شود البته با درنظرگرفتن توان، حکمت و مصلحت شرعی ای که از آن امیدی میرود.
حکمت اصل و اساس مراتب دعوت است؛ و نظر به شرایط و مناسب‌بودن هر حالتی از آن کار گرفته شود. چنانکه دلایل شرعی به این امر دلالت می‌کنند،
و اینطور هم نیست که همیشه تدریج در نظر گرفته شود، بلکه اگر مصلحت ایجاب کرد شاید اصلاح با دست بر اصلاح با زبان مقدم شود. پس در مورد کسی که نرمی و ملایمت با وی مناسب بود باید از نرمی و ملایمت کار گرفت، و با کسی که جز شدّت روش دیگری در مورد او کارگر نمی‌شود شدت صورت گیرد.
﴿یَٰأَیُّهَا ٱلنَّبِیُّ جَٰهِدِ ٱلۡکُفَّارَ وَٱلۡمُنَٰفِقِینَ وَٱغۡلُظۡ عَلَیۡهِمۡۚ﴾ [التوبه: ۷۳]
«ای پیامبر! با کافران و منافقان جهاد کن، و بر آنان سخت‌گیر باش».
اصل در دعوت نرمی و ملایمت است، و عموما روایاتی که از پیامبر صلی الله علیه وسلم مبنی بر شدت ایشان در نهی از منکر نقل شده است به خاطر عظمت و بزرگداشت یکی از حدود و یا حرمات الهی بوده است تا طرف مقابل را از انجام آن برحذر دارد و برایش بزرگی آنچه که مرتکب شده را بیان کند.
در حقیقت شدت و سختگیری در دعوت، رحمت و عطوفت را دربر دارد.
زیرا سبب این سختگیری و نصیحت‌کردن، هشداردادن به مخاطب از چیزی است که به دین او ضرر می‌رساند.
از اینرو جایز نیست که شدت و سختگیری در دعوت به گفتار زشت و ناسزا بیانجامد و نه اینکه قصد ضرر رساندن به کسی که سزاوار آن نیست شود.