روش‌های دیگر تحمل حدیث (۷)

۷) وصیت: یعنی شیخ، نزدیک زمان فوت یا به هنگام سفر کتابی را به شخصی وصیت می‌کند، که ‏آن کتاب را خود شیخ روایت کرده است.‏ و الفاظ ادای حدیث چنین است: «أوصی الیَّ فلان» یا «حدثنه فلان وصیه».‏

برخی از سلف روایت احادیث آن کتاب را برای فرد وصیت شده جایز دانسته‌اند، زیرا معتقد ‏بودند که وصیت، نوعی إعلام و شبیه مناوله است. گویا شیخ با این وصیت خود، چیزی معین ‏را به شاگرد مناوله کرده است و شاگرد را از مرویات خود آگاه کرده است، اما بدون الفاظ ‏واضح. ولی ابن صلاح آن را منع کرده است و امام نووی نیز گفته: «صواب آنست که روایت از ‏این طریق جایز نیست». البته باز کسانی که این روش را برای روایت حدیث جایز دانسته‌اند، ‏اعتراف دارند که وصیت، ضعیفترین نوع تحمل حدیث و پایین‌تر از مناوله و اعلام است. ابن ‏صلاح هیچگونه تشابهی بین وصیت، مناوله و اعلام نمی‌بیند و بر قائلان به تشابه ایراد می‌‏گیرد و می‌گوید: «گروهی روایت وصیت را جایز دانسته‌اند و استدلالشان اینست که وصیت، ‏به اعلام یا مناوله شباهت دارد، اما این صحیح نیست، زیرا ما مستندا اجازه‌‌ی روایت، به مجرد ‏اعلام یا مناوله را قبلا ذکر کردیم و هیچ گونه تشابهی بین وصیت و آن دو راه تحمل حدیث ‏وجود ندارد». (علوم الحدیث؛ دکتر صبحی صالح، ص۷۸).‏

و بنظر می‌رسد رأی صحیح نیز عدم جواز باشد، زیرا شیخ به شخص وصیت کتاب را کرده ‏است نه جواز روایت آن را!‏

‏(نگاه کنید به: لمحات فی أصول الحدیث؛ دکتر محمد ادیب صالح، ۳۴۹ – تیسیر مصطلح ‏الحدیث؛ دکتر محمود طحان، ص۱۴۳).‏