روشنفکران اسلامی

منظور از روشنفکران اسلامی، علما و متفکرانی است که اسلام‏گرا نامیده می‏ شوند، کسانی تحت تاثیر مکتب فکر تجدد گرایی (عقل گرایی)⁽[۱]⁾ قرار گرفته‌اند که به صورت کلی یا جزئی استناد به نصوص شرعی را در سایر امور زندگی نمی‏ پذیرند، و اینان عبارتند از سکولاریست‏ها و کسانی‏که چپ اسلامی فامیده می‏ شوند.

و آنها شیوه‏ای مرکب و تلفیقی یعنی طرح‏های آنان و دیدگاه ‏های مرجعیت اسلامی که به طور کلی آن را قبول دارند و به آن فرا می‏ خوانند، در پیش گرفته‌اند، و چون در کل منابع اسلامی را می‏پذیرند به آنها اسلام‏گرا گفته می‏شوند تا از عموم متجددین متمایز گردند.

اما آنها بر این باورند که شریعت با پاره‏ای از داده‏‌های  معاصر تعارض دارد و در نتیجه به باور آنها پیشرفت علمی و فرهنگ معاصر می‏ طلبد که برای بخشی از نصوص شرعی و تعالیم سنتی دینی در چارچوب مفاهیم فلسفی و علمی رایج تفسیر نو ارائه گردد.

[۱]– مکتب عقل‏گرایی معاصر به سه گروه تقسیم می‏شود:

• کسانیکه به طور کلّی وحی را انکار می‏ کنند، و آنها سکولاریست‏ها هستند، کسانی که عماد الدین خلیل در مورد آنان می‏ گوید: آنان بر این باورند که هر برنامه از برنامه‏های اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و تربیتی زندگی بشر باید از عقل انسانی سرچشمه بگیرد، یعنی بدور از دین و اهل آن، تهافت العلمانیه، ص۵۳٫
• تقدس وحی را به صورت مستقیم انکار نمی‏کنند و ظاهرا به آن احترام می‏گذراند اما آن بدون محتوا و بدون آنکه نقشی داشته باشد می‏خواهند، و اموری ارائه می‏دهند که وحی را باطل می‏کند و آنرا به گونه ای مینماید که هیچ ارزش و اثری ندارد، و محمد ارکون و جابری و امثال‏شان از این طیف نمایندگی می‏کنند.
• گروه سوم عقل گراهای اسلامی تجدد خواه هستند که موضوع این پژوهش می‎باشد.