شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِیَ أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَیِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَن شَهِدَ مِنکُمُ الشَّهْرَ فَلْیَصُمْهَُ (۱۸۵) بقره
«ماه رمضان» همان ماهی است «که در آن قرآن» در شب قدر به تمامی و یکباره از لوح محفوظ به بیتالمعمور در آسمان دنیا «فرو فرستاده شدهاست» وسپس جبرئیل علیه السلام آن را سورهبهسوره و آیه بهآیه در مدت بیست و سه سال بر قلب پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم نازل کرد. یا: اولین آیات آن در ماه رمضان نازل شد و نزول اینآیات در شب قدر بود «کتابی که مردم را راهبر و» متضمن «دلایل آشکار هدایتاست» که این دلایل آشکار، مخصوص به آیات محکم آن میباشد «و» کتابیکه «جداکننده حق از باطل است» یعنی: قرآن، میزان و معیار جداکننده حق از باطلاست.
إبن کثیر رحمه الله در تفسیر این آیه می فرماید : ماه مبارک رمضان نزد پروردگار بسیار مبارک و فرخنده و خیلی عظیم الشأن است و باریتعالی جهت بزرگداشت آن ، قرآن را در این ماه فرو فرستاده است .
ابوموسیٰ اشعری از رسول اکرم (ص) روایت می کند ؛ (« الْمُؤْمِنُ الَّذِی یَقْرَأُ الْقُرْآنَ وَیَعْمَلُ بِهِ کَالأُتْرُجَّهِ، طَعْمُهَا طَیِّبٌ، وَرِیحُهَا طَیِّبٌ، وَالْمُؤْمِنُ الَّذِی لا یَقْرَأُ الْقُرْآنَ وَیَعْمَلُ بِهِ، کَالتَّمْرَهِ طَعْمُهَا طَیِّبٌ وَلا رِیحَ لَهَا، وَمَثَلُ الْمُنَافِقِ الَّذِی یَقْرَأُ الْقُرْآنَ، کَالرَّیْحَانَهِ رِیحُهَا طَیِّبٌ وَطَعْمُهَا مُرٌّ، وَمَثَلُ الْمُنَافِقِ الَّذِی لا یَقْرَأُ الْقُرْآنَ، کَالْحَنْظَلَهِ طَعْمُهَا مُرٌّ أَوْ خَبِیثٌ، وَرِیحُهَا مُرٌّ». (بخارى:۵۰۵۹)
ترجمه:: «مؤمنی که قرآن میخواند و به آن عمل میکند مانند ترنجی است که هم طعم خوبی دارد و هم از بوی خوشی برخوردار است و مؤمنی که قرآن نمیخواند ولی به آن عمل میکند مانند خرمایی است که طعماش شیرین است ولی بویی ندارد و مثال منافقی که قرآن میخواند، مانند ریحانی است که بویش خوب ولی طعماش، تلخ است و مثال منافقی که قرآن نمیخواند، مانند حنظله (هندوانه ابوجهل) است که هم طعماش،تلخ یا ناپاک است و هم بوی تلخی دارد»).
این ماه به ماه قران نامگذاری شده است…
رسول الله صلی الله علیه و سلم و اصحابش و همچنین سلف صالح این ماه را با قران میگذارندند…
روزه عمل بدن شان و قران عمل دهان و قلب شان بود…
روزی یکبار ، سه روز یکبار ، هفته ای یکبار قران را دور میکردند…در این مورد انقدر روایت هست که قابل شمارش نیست…
ماه رمضان، ماه قرآن است، و جبرئیل در این ماه با پیامبر صلی الله علیه و سلم قرآن را مدارسه مینمود…
و عثمان رضی الله عنه هر روز قرآن را ختم میکرد…
امام سفیان ثوری ؛در غیر رمضان، قرآن را هر هفت شب یک بار ختم میکرد و در ماه رمضان هر سه شب قرآن را ختم میکرد و در ده شب آخر رمضان، هر روز قرآن را ختم میکرد…
امام زهری رحمه الله ؛وقتی ماه رمضان فرا می رسید می فرمود : ماه رمضان ماه تلاوت قرآن و إطعام و رسیدن به قله افتخار مراقبه و مناجات با رب العالمین است و در ده شب آخر، قرآن را هر شب یک بار ختم میکرد و در دیگر ماهها هر سه روز یک بار و هنگام رمضان از مجالس حدیث…
امام مالک بن أنس رحمه الله؛ هر وقت رمضان فرا می رسید ، درس و تدریس حدیث نبوی و جلسات علم را ترک می کرد و مشغول خواندن قرآن می شد .
امام قتادہ رحمه الله؛ در هرهفت شبانه روز یک بار قرآن را ختم می کرد و در ماه رمضان در هر سه روز یک بار قرآن را ختم می کرد؛ اما در دهه آخر ماه هر شب یک بار قرآن را مرور می کرد .
آنان ـ علاوه بر خواندن قرآن ـ در آن تدبر میکردند…
إبن قیم رحمه الله می گوید : اگر مردم می دانستند که قرائت قرآن با تدبر چه ارزشی دارد بدان پرداخته و از کارهای دیگر دست می شستند ، به جای همه خیالات و تفکرات ، یاد ومحبت خدا دردلشان جای می گرفت ؛ طی این ماه شایسته است مسلمانان آن را فرصت مناسبی برای کسب ثواب بیشتر به شمار آورند ، زیرا چیزی که از دست رفت دیگر برگشتنی نیست.
در بخاری از ابن مسعود رضی الله عنه روایت است که گفت:
روزی رسول خدا صلی الله علیه و سلم به من گفت: «بر من [قرآن] بخوان» گفتم: بر تو بخوانم در حالی که بر خودِ تو نازل شده؟
فرمود: «دوست دارم آن را از کس دیگری بشنوم»…
ابن مسعود میگوید: پس سورهی نساء را خواندم تا آنکه به این آیه رسیدم:
﴿فَکَیۡفَ إِذَا جِئۡنَا مِن کُلِّ أُمَّهِۢ بِشَهِیدٖ وَجِئۡنَا بِکَ عَلَىٰ هَٰؤُلَآءِ شَهِیدٗا﴾ [النساء: ۴۱].
«پس چگونه است [حالشان] آنگاه که از هر امتی گواهی آوریم و تو را بر آنان گواه آوریم؟».
آنگاه فرمود: «کافی است»… او را نگریستم و دیدم اشک از چشمانش سرازیر است…
ابن حجر الکوردی