راه بدون بازگشت

الحمدلله وحده والصلاه والسلام على من لا نبی بعده نبینا محمد وعلى آله وصحبه، أما بعد:

ناگهان خبر می‌رسد که فلانی فوت کرد:

«‌عن أبی سعید الخدری قال: کَان النبی ص یَقُولُ: إذا وُضَعَت الجَنازَهُ فَاحتَمَلَها الرِّجالَ عَلی أعَناقِهِمَ فِإن کانَت صالَحِهً قالَت قَدِّمونی وإن کانت غَیرَ صالحِهٍ قالت لأَهلِها یاویلَها أینَ تَذهَبوُن بها، یسمع صوتها کلّ شیءٍ إلاَّ الإنسان، ولو سمع الإنسان لَصَعِقَ». (البخاری).

از ابو سعید خدری روایت شده که پیامبر ص می‌فرمود ‌هرگاه جنازه‌ای را گذاشتند و برای قبرستان آماده شد. مردم آن را بر دوش خود حمل می‌کنند. اگر صالح و نیکوکار باشد می‌گوید: مرا به جلو ببرید، و اگر آدم بدی باشد به خانواده‌اش می‌گوید: وای بر او کجایش می‌برید «چه عذابی در انتظار او است». صدای این فریاد را بجز انسان همه چیز می‌شنود، و اگر انسان آن را بشنود بیهوش خواهد شد.

بعد از انسان چه چیزهایی بر جای می‌ماند: «قال النبی ص «یتبع المیت ثلاثه: أهله وماله وعمله: فیرجع اثنان ویبقی واحد، یرجع أهله وماله ویبقی عمله». (متفق علیه).

رسول الله ص می‌فرماید: سه چیز بعد از مرده به او ملحق می‌شود. خانواده، ثروت و مال، و اعمال وی، سپس دو مورد آن باز می‌گردند و یکی از آنها باقی می‌ماند و «با او وارد قبر می‌شود» خانواده و ثروت او بر می‌گردند، و عمل وی همراه اوست.

موعظه

عَنْ عَبْدِاللَّهِ بن مسعود قَالَ: خَطَّ النَّبِیُّ ص خَطًّا مُرَبَّعًا، وَخَطَّ خَطًّا فِی الْوَسَطِ خَارِجًا مِنْهُ، وَخَطَّ خُطَطًا صِغَارًا إِلَى هَذَا الَّذِی فِی الْوَسَطِ مِنْ جَانِبِهِ الَّذِی فِی الْوَسَطِ، وَقَالَ: «هَذَا الإِنْسَانُ، وَهَذَا أَجَلُهُ مُحِیطٌ بِهِ، أَوْ قَدْ أَحَاطَ بِهِ، وَهَذَا الَّذِی هُوَ خَارِجٌ: أَمَلُهُ، وَهَذِهِ الْخُطَطُ الصِّغَارُ: الأَعْرَاضُ، فَإِنْ أَخْطَأَهُ هَذَا، نَهَشَهُ هَذَا، وَإِنْ أَخْطَأَهُ هَذَا، نَهَشَهُ هَذَا». (بخارى:۶۴۱۷).

عبدالله بن مسعود t می‌گوید: نبی اکرم ص مربعی رسم کرد و خطی هم از وسط آن، رسم نمود طوریکه از آن، خارج می‌شد. و پیرامون آن قسمت از این خط که داخل مربع، قرار داشت، خطهای کوچکی رسم نمود که به سوی آن، در حال حرکت بودند و فرمود: «این خط که داخل مربع قرار دارد، انسان است. و این مربع، اجل اوست که وی را احاطه کرده است. این خط که خارج از مربع، قرار دارد، آرزوهایش می‌باشند. و این خطهای کوچک، مسائل و مشکلات‌اش هستند. اگر انسان از یکی از اینها نجات پیدا کند، به دام دیگری می‌افتد. و اگر از دومی، نجات پیدا کند، به دام آن یکی دیگر، خواهد افتاد».

«عَنْ عَلِیٍّ قَالَ: کُنَّا فِی جَنَازَهٍ فِی بَقِیعِ الْغَرْقَدِ، فَأَتَانَا النَّبِیُّ ص فَقَعَدَ وَقَعَدْنَا حَوْلَهُ، وَمَعَهُ مِخْصَرَهٌ، فَنَکَّسَ فَجَعَلَ یَنْکُتُ بِمِخْصَرَتِهِ، ثُمَّ قَالَ: «مَا مِنْکُمْ مِنْ أَحَدٍ، مَا مِنْ نَفْسٍ مَنْفُوسَهٍ، إِلاَّ کُتِبَ مَکَانُهَا مِنَ الْجَنَّهِ وَالنَّارِ، وَإِلاَّ قَدْ کُتِبَ: شَقِیَّهً أَوْ سَعِیدَهً». فَقَالَ رَجُلٌ: یَا رَسُولَ اللَّهِ، أَفَلا نَتَّکِلُ عَلَى کِتَابِنَا وَنَدَعُ الْعَمَلَ، فَمَنْ کَانَ مِنَّا مِنْ أَهْلِ السَّعَادَهِ فَسَیَصِیرُ إِلَى عَمَلِ أَهْلِ السَّعَادَهِ، وَأَمَّا مَنْ کَانَ مِنَّا مِنْ أَهْلِ الشَّقَاوَهِ فَسَیَصِیرُ إِلَى عَمَلِ أَهْلِ الشَّقَاوَهِ، قَالَ: «أَمَّا أَهْلُ السَّعَادَهِ فَیُیَسَّرُونَ لِعَمَلِ السَّعَادَهِ، وَأَمَّا أَهْلُ الشَّقَاوَهِ فَیُیَسَّرُونَ لِعَمَلِ الشَّقَاوَهِ». ثُمَّ قَرَأَ: “فاما من اعطى واتقى و صدق بالحسنى فسنیسره للیسرى” (اللیل: ۵ – ۷(. الآیَهَ. (بخارى:۱۳۶۲).

علی می‌فرماید: برای تشییع جنازه‌ای به قبرستان بقیع غرقد، رفته بودیم. رسول الله ص تشریف آورد و نشست. ما نیز اطراف او نشستیم. رسول الله ص که عصایی در دست داشت و نوک آن را آهسته بر زمین می زد، فرمود: «کسی در میان شما نیست و اصلا هیچ انسانی وجود ندارد، مگر اینکه جایگاهش در بهشت و دوزخ، معین شده و سعادت و شقاوتش، تعیین گردیده است». یکی  عرض کرد: ای رسول خدا! پس چرا عمل را کنار نگذاریم و به تقدیر خود، توکل نکنیم؟ زیرا هر کدام از ما، اهل سعادت باشد، خود به خود بسوی عمل اهل سعادت، می‌رود و اگر، اهل شقاوت باشد، به سوی عمل اهل شقاوت می‌رود.

رسول الله ص فرمود: «چنین نیست، برای اهل سعادت، انجام اعمال نیک، آسان می‌شود، و برای اهل شقاوت، ارتکاب اعمال بد، آسان می‌گردد». سپس، آنحضرت ص این آیه را تلاوت فرمود: “فاما من اعطى واتقى و صدق بالحسنى فسنیسره للیسرى “.

«اما آن کس که (در راه خدا) انفاق کند و پرهیزکاری پیش گیرد. و جزای نیک (الهی) را تصدیق کند. ما او را در مسیر آسانی قرار می‌دهیم».

و در روایتى: «کُلٌّ یَعْمَلُ لِمَا خُلِقَ لَهُ أَوْ لِمَا یُسِّرَ لَهُ». (بخارى:۶۵۹۶).

«هرکس، عملی را انجام می‌دهد که برای آن، آفریده شده است. و یا هرکس، همان کاری را انجام می‌دهد که برایش میسر است».

” کُلُّ نَفْسٍ ذَآئِقَهُ الْمَوْتِ وَإِنَّمَا تُوَفَّوْنَ أُجُورَکُمْ یَوْمَ الْقِیَامَهِ فَمَن زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَأُدْخِلَ الْجَنَّهَ فَقَدْ فَازَ وَما الْحَیَاهُ الدُّنْیَا إِلاَّ مَتَاعُ الْغُرُورِ (۱۸۵)”. (آل عمران:۱۸۵).
«هر کسى مرگ را مى‏چشد؛ و شما پاداش خود را بطور کامل در روز قیامت خواهید گرفت; آنها که از آتش (دوزخ) دور شده، و به بهشت وارد شوند نجات یافته و رستگار شده‏اند و زندگى دنیا، چیزى جز سرمایه فریب نیست».

«آری، آدمی که فوت کرد مردم جنازه او را بر دوش خود حمل و او را به خاک می‌سپارند». بعد از آن چه؟ همه چیز خاتمه یافت مردم به قبر تو پشت کرده «و بطرف خانه‌هایشان بر می‌گردند و تو صدای کفشهای آنها را می‌شنوی چند روزی خانواده‌ات در سوگ تو گریه می‌کنند و سپس تُو را از یاد می‌برند.

تو تنها میمانی. حال فکر کن که اگر دوباره برانگیخته شدی و از قبر برخاستی چه چیزی را آرزو می‌کنی؟

سیگار؟ خلافکاری و مزاحمت؟ آواز و ترانه؟ آرایش و خودنمایی، یا طاعت و عبادت؟ به خود فکر کن، و اینها را در نظر بیاور. بیاد بیاور که در قبر از اعمال و کردارت سوال می‌شود. چه آورده‌ای؟ آن وقت چه پاسخی خواهی داد؟ (۲۰) ترانه، (۶۰) فیلم، هزاران سیگار. یا نمازها و دعا و صلواتی که بدادت می‌رسند، و اعمال صالحی که از آن بهره‌مند شوی و بتو نفع رسانند. «کَفی بِالْمَوْتِ وَاعِظاً». مرگ بعنوان موعظه و پند کافی است. برای این سفر «بدون بازگشت» زاد و توشه آماده کن همانا بحقیقت بهترین توشه تقواست. ﮋﭪ  ﭫ  ﭬ  ﭭﮊ . (البقره: ١٩٧).
«که بهترین زاد و توشه، پرهیزکارى است».

“واتقوا یوما ترجعون فیه إلى الله ثم توفى کل نفس ما کسبت وهم لا یظلمون”. (البقره: ٢٨١).

«و از روزى بپرهیزید (و بترسید) که در آن روز، شما را به سوى خدا بازمى‏گردانند; سپس به هر کس، آنچه انجام داده، به طور کامل باز پس داده مى‏شود، و به آنها ستم نخواهد شد. (چون هر چه مى‏بینند، نتایج اعمال خودشان است)».

توضیح:

بقیع قبرستانی است در مدینه و به جایی گفته می‌شود که در آن درختان و گیاهان گوناگون باشد.

بقیع الغرقد: که در حدیث آمده چون در آن قبرستان گیاهی بنام غرقد زیاد است به بقیع غرقد مشهور است.

غرقد نام گیاهی است که به فارسی دیوخار نام دارد. گیاهی است دارای برگهای کامل و به رنگهای سفید و بنفش و قرمز و صورتی و زرد دیده می‌شود و (۷۰) گونه از آن شناخته شده است. که همگی در نواحی گرم و معتدل می‌رویند.