دین اسلام آزادیها را تضمین و منظّم کرده است
این مورد، یکی از بارزترین علائم و نمودهای اسلام به شمار میرود؛ آزادی اندیشه و تفکّر در دین اسلام تضمین شده و وجود دارد و الله ﻷ به انسان حسّ شنوایی و بینایی و قلب بخشیده تا بیندیشد و تفکّر نماید و به حقیقت رسد. آدمی مأمور است که خوب و درست تفکّر نماید و در برابر غفلت و سهلانگاری و تعطیل حواسّ خود مسؤول است، همانگونه که اگر آنها را در موارد مضر و زیانآور به کار بَرَد، بازخواست میشود.
از دیدگاه اسلام، انسان در فروش، خرید، تجارت، سفرها و سایر کارهایش آزاد است تا زمانی که از حدود الهی بر اثر خیانت و فریب و فساد تجاوز نکند.
همچنین انسان آزاد است که از چیزهای پاکیزۀ زندگی دنیا بهره برد؛ از خوردنیها، نوشیدنیها، بوییدنیها و پوشیدنیها تا جایی که مرتکب حرام و ضرر بر خود یا دیگران نشود.
علاوه بر این، دین اسلام آزادیها را مقیّد و منضبط ساخته و هرگز اجازه نمیدهد که سرکشی و طغیان انسان، آزادیهای دیگران را سلب و نابود سازد؛ به عنوان مثال، اگر تمایلات نفسانی آدمی رها شود و مقیّد به شروطی نباشد، انسان به دنبال تمایلاتش خواهد رفت و هلاک خواهد شد، چون توانش محدود است و اگر در راه لهو و بیهودگی و عیّاشی صرف شود، دیگر نیرو و توانی باقی نمیماند که در راه صحیح گام بردارد و او را برای انجام خوبیها یاری رساند. بنابراین آزادی بدین معنا نیست که با تمایلات و خوشیهایش انس گیرد و رها شود و به حلال و حرام و عواقب آن توجّه ننماید.
عاقبت زودهنگام چنین کاری پیش از عقوبت دیرهنگامش نیز دشوار و ناگوار خواهد بود؛ ثروتش نابود میگردد، توانش از بین میرود، سلامتیاش را از دست میدهد و بدبخت و درمانده خواهد شد.
تصوّر کن که انسان مهار و زمام تمایلاتش را رها کند، آیا آسایش و آرامش را خواهد دید؟!
در پاسخ باید گفت که هرگز آسوده و آرام نخواهد شد. اگر به دنبال دلیل هستی، به جهان معاصر با آن همه رونق مادّی بنگر که چون بیبند و باری و عیّاشی رواج یافته و از لذّات و خوشیها به شیوۀ درست استفاده نمیشود، منجر به پیدایش آشفتگیها، مشکلات و بیماریهای جسمی و روحی فراوانی شده و کشتار، غارت، دزدی، خودکشی، اضطراب و بیماریهای عجیب و غریبی شایع گشته است.
همچنین آزادی بدین معنا نیست که انسان بدون حدّ و مرز به دنبال خواستههای خود باشد و به پیامد کارهایش علیه دیگران اهمّیت ندهد. آیا حمله و ستم قدرتمندان علیه ضعیفان و نادیدهگرفتن حقوق آنان و مصادرۀ آرایشان که در کشورهای بزرگ جهان معاصر انجام میشود، آزادی است؟!
قطعاً این امور آزادی نیست، بلکه آزادی واقعی آن چیزی است که اسلام آورده؛ یعنی آزادی منضبط و مشخّصی که اعمال انسان را کنترل میکند و انسان را بندۀ پروردگار و آفریدگارش میسازد؛ این راز آزادی بزرگ است، چون وقتی انسان از نظر ترس، طمع، محبّت، امید، فروتنی و تواضع، وابسته به پروردگارش باشد، از تمامی مخلوقات جدا و آزاد میشود و فقط از پروردگارش میترسد و فقط از او امید دارد و این عین رستگاری و عزّتش است.[۱]
[۱]– نک: تلبیس مردود، صص ۲۲- ۲۷؛ الطّریق إلی الإسلام، صص ۲۸- ۴۰٫