دیدگاه صوفیه درباره عبادت و دین

صوفیه،  مخصوصاً صوفیهای متأخر ، در دین و عبادت دارای روش و طریقهای
هستند که با گذشتگان تفاوت دارد و از کتاب و سنت نیز بسیار دور است. آنها دین و
عبادتشان را براساس آداب و رسوم و رمزها و اصطلاحاتی که خودشان اختراع کرده
بودند، بنیان نهادند، که خلاصهای از آن در زیر می آید:
عبادت را در محبت منحصر کرده بودند، و آن را براساس محبت به خدا بنا
مینهادند و به جوانب دیگر مثل خوف و رجا نمیپردازند. چنان که یکی از آنها
گفته است: من خدا را به خاطر میل به بهشت و ترس از آتش عبادت نمیکنم.
بیتردید محبت خداوند تعالی به عنوان شالودهای است که عبادت بر آن بنیان
گذاشته میشود. ولی عبادت فقط در محبت خلاصه نمیشود، چنان که آنان
میپندارند، بلکه جوانب و انواع زیادی غیر از محبت دارد مانند: ترس، امید،
فروتنی و دعا و غیره، سپس عبادت همان است که شیخ الإسلام ابن تیمیه میگوید:
«عبادت نام جامعی است که شامل همه گفتار و اعمال ظاهر و باطنی است که
خداوند آنها را د دوست می ارد و مورد رضایت اوست».

علامه ابن القیم : میگوید:
بندگی خداوند نشان دهنده نهایت دوست داشتن او به همراه خضوع بنده است که
آن دو همانند دو قطب هستند .

چرخه عبادت بر آن دو استوار است که این چرخه به حرکت و گردش نمیافتد مگر
این که آن دو قطب (عبادت و خشوع برای خدا) برپا شوند.
به همین دلیل بعضی از گذشتگان گفتهاند: کسی که خدا را فقط با عشق و محبت
به او پرستش کند زندیق است. و کسی که خداوند را فقط با امید پرستش کند او از
مرجئه است . و کسی او را با ترس عبادت نماید حروریی است . و آنکه او را با عشق
و ترس و امید پرستش میکند مؤمن موحد است.