دیدگاهِ عقلی از منظر سلف

سلف به نیکی دریافتند که میان عقل و خِرد و نقلِ صحیح تعارضی وجود ندارد. آنان شأن و منزلتِ عقل را در تأیید آن­چه شرع آورده است، دانسته­ اند. در نشانه ­های آفرینش هم بسیار اندیشیده­ اند. در مثال های عقلی که گواه بر صدق و راستی کتاب و سنت و دالّ بر صحتِ عقاید اسلامی باشد، به فراوانی نظر داده ­اند. دیدگاه عقلی را با ادله ­ی شرعی آمیختند و هم­چنان که در مطاله­ی قرآن کریم کوشیدند، به تحقیق و پژوهش در کائنات هم توجه خاص نمودند. رجحانِ عقل، سلامتِ درون، پرهیز از سردرگمی ­های فلسفی و پریشانیِ متکلمین به آنان این قدرت را بخشید که توانستند میان عقل و آن­چه شریعت آورده است، ارتباط متناسب ایجاد کنند. ثابت کردند که میان آن دو تعارضی وجود ندارد. و در این میان برای آنان که خواهانِ اندیشیدن در کلام سلف و آموختن علوم و حفظ آن­چه گفته اند و نگاشته ­اند هستند، ادله ­ی رسا و محکمی ارائه نمودند.

  دیدگاه عقلی و اندیشه­ ی ­نظری در نشانه­ های کَونی که تصدیق کننده­ ی عقاید اسلامی هستند، خود، منهج و برنامه ­ی شرعی محسوب می­ شوند. قرآن کریم و سنت رسول و عمل­کرد صحابه ، تابعین رحمهم الله و علمای اهل سنت و جماعت که بر روش ایشان گام نهادند، گواه بر این مُدّعا است.

  سلف صالح این روش را به نیکی درک کرده و آن را در هنگام نیاز به اثبات آن­چه در کتاب الله و سنت آمده است، به کار گرفتند. مناظرات و کُتُب سلف، تطبیق عملیِ این روش و برنامه را ثبت نموده است.