دو سؤال پیرامون قضا و قدر (۲)

تالیف: شیخ الاسلام ابن تیمیه رحمه الله

مؤمنان و کافران برابر نیستند
لازمه چنین اعتقادی این است که بین دوستان و دشمنان الله تعالی، بین مؤمنان و کافران و اهل بهشت و جهنم فرقی قائل نشویم و حال آنکه الله تعالی می فرماید: {وَمَا یَسْتَوِی الْأَعْمَى وَالْبَصِیرُ وَلَا الظُّلُمَاتُ وَلَا النُّورُ وَلَا الظِّلُّ وَلَا الْحَرُورُ وَمَا یَسْتَوِی الْأَحْیَاء وَلَا الْأَمْوَاتُ}سوره فاطر ایات۱۹الی۲۲٫ «کور و بینا، تاریکی و نور، سایه و باد آتشین و مرده و زنده برابر نیستند» و باز می فرماید: {أَمْ نَجْعَلُ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ کَالْمُفْسِدِینَ فِی الْأَرْضِ أَمْ نَجْعَلُ الْمُتَّقِینَ کَالْفُجَّارِ} سوره ص ایه۲۸٫ «آیا آنانی را که عمل صالح انجام می دهند مانند کسانی که در زمین فساد می کنند، قرار دهیم؟ آیا تقوا پیشگان و اهل فجور مثل هم هستند؟» و باز می فرماید: {أًمْ حَسِبَ الَّذِینَ اجْتَرَحُوا السَّیِّئَاتِ أّن نَّجْعَلَهُمْ کَالَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَوَاء مَّحْیَاهُم وَمَمَاتُهُمْ سَاء مَا یَحْکُمُونَ} سوره جاثیهایه۲۱٫ «آیا آن کسانی که مرتکب گناه شده اند می پندارند آنها را به مانند کسانی که ایمان آورده و عمل صالح انجام داده اند، قرار می دهیم؟ آیا خیال می کنند حیات و مرگشان مثل هم است؟ بد حکم کنندگانی هستند». در حالیکه همه آنها در نزد الله تعالی قبل از خلقتشان مقدرات حیاتشان مکتوب گشته است و با این وصف ایمان و عمل صالح و اهل شقاوت، کفر و عصیان طبقه بندی شده اند. و این می رساند که قضا و قدر در رابطه با ارتکاب معاصی برای هیچ کس حجت نیست و هیچ فردی حق ندارد برای توجیه اعمال خویش به آن استدلال کند چون لازمه آن فرق نگذاشتن بین اولیاء و دشمنان الله تعالی می باشد.

احتجاج به قضا و قدر عذر نیست
به قضا و قدر ایمان داریم ولی به آن احتجاج نمی کنیم. هرکس آن را حجت اعمال خویش قرار دهد حجتش باطل و فاسد است و هرکس آن را عذری برای ارتکاب اعمال خویش بداند عذرش مقبول نیست که اگر استدلال به آن می توانست عذری قابل قبول باشد بایستی عذر ابلیس را قبول می کردند و گناهکاران دیگر نیز تبرئه می شدند و اگر برای بشر قضا و قدر حجت بود نمی بایستی هیچ یک از مخلوقات در دنیا و آخرت عذاب شوند؛ دست دزدی را ببرند؛ یا قاتلی را قصاص کنند. و نبایستی بر هیچ مجرمی حدود الهی را اجرا کنند و در راه الله نه جهادی و نه امر به معروفی انجام شود و نبایستی کسی را از منکر باز داشت.