دلایل وضع حدیث دروغ و نسبت دادن آن به پیامبر (۸)

د) اما گروه چهارم دسته‌‌ی بودند که هرچند به کذب و دروغ اعتماد نمی‌کردند ولی به غلط، احادیث کذب، در سخنان آنان وارد می‌شد. مثلاً گاهی سخنان بعضی از صحابه را به پیامبر نسبت می‌دادند. اینان مبتلا به همان مشکلی شدند، که کسانی از محدثان، احادیث دروغ در کتاب‌هایشان وارد می‌گردید، در حالی که احادیث متعلق به کتاب آنان نبود. چنان‌که برای حماد بن سلمه اتفاق افتاد. با وجودی که، مرد مورد اعتماد و عابد واقعی بود، اما بخاطر با نزدیکی ابن ابی العوجاء، احادیثی وضع شده در کتابش جای گرفت. یا سفیان بن وکیع جرّاح که ابن حجر در «التقریب» درباره‌‌ی ا می‌گوید: «مردی بسیار درستکار بود جز اینکه به شخص بنام ورّاقه گرفتار و احادیثی را که دروغ بودند در کتابش گنجاند».

گروه چهارم از پنهانترین ومخفی‌ترین و ضرر رسانندترین گروه‌ها می‌باشند و تنها علمای نافذ و تیزبین این مطلب را درک می‌کنند. اما دیگر اصناف سه گانه، کار در ارتباط با خدعه و نیرنگ آنان آسان بوده، زیرا دروغ بودن آن احادیث بر کسی جز نادانان مخفی نمی‌ماند.^[۱]

پس مشاهده کردیم که حدیث ضعیف و موضوع همیشه بعنوان بزرگترین مستند انحرافات اعتقادی بکار رفته است، البته این زمانی است که ما تاثیر آن احادیث را فقط از جنبه‌‌ی مسائل اعتقادی دین در نظر بگیریم، وگرنه اگر بخواهیم تاثیر آن‌ها را نسبت به کل مجموعه‌‌ی دین، یعنی تمامی جوانب امر و نهی تشریعی آن بررسی کنیم، پس آنوقت است که خواهیم دید دایره‌‌ی شر و مصیبت احادیث ضعیف و موضوع بر دین بسیار وسیعتر و تاسف برانگیزتر است. بعنوان مثال نماز و طهارت و اعمال خیر و صدقه، هریک از آن‌ها جزو فروع دین و جزو اعمال می‌باشند، و متاسفانه احادیث دروغ و واهی به میان آن‌ها نیز راه یافته است، و بعضی از مردم نیز در اخذ آن احادیث در باب فضایل اعمال سهل انگاری می‌کنند، اما آن‌ها تاثیر آن احادیث را بر جانب اعتقادی دین خود فراموش می‌کنند و به آن توجه نمی‌کنند که این اعمال دربردارنده ثواب وعقابند.

برای نمونه احادیث:

– «من اغتسل من الجنابه حلالا أعطاه الله عزوجل مائه قصر من دره بیضاء وکتب له بکل قطره ثواب ألف شهید».^[۲]

یعنی: هر کس غسل جنابت حلال را بجای آورد، خداوند عزوجل یکصد قصر ساخته شده از گوهر سفید به او عطاء می‌کند و بخاطر هر قطره آب، ثواب هزار شهید برای او می‌نویسد!

– و حدیث «یا علی غسل الموتى فإن من غسل میتا غفر له سبعون مغفره لو قسمت منها على الخلائق لوسعتهم».^[۳]

یعنی: ای علی؛ مرده‌ها را غسل بده، چرا که هر کس یک مرده را غسل دهد هفتاد مغفرت دریافت میکند که اگر آن را برهمه‌‌ی مخلوقات تقسیم کنند آن‌ها را کفایت مینماید.

– و حدیث «إن شهر رجب عظیم، من صام منه یوما کتب الله له صوم ألف سنه ومن صام یومین کتب له صیام ألفی سنه، ومن صام ثلاثه أیام کتب له صیام ثلاثه آلاف سنه، ومن صام من رجب سبعه أیام أغلقت عنه أبواب جهنم، ومن صام ثمانیه أیام فتحت له أبواب الجنه الثمانیه یدخل من أیها شاء ومن صام منه خمسه عشر یوما بدلت سیئاته حسنات ونادى مناد من السماء قد غفر لک فاستأنف العمل ومن زاد زاده الله عز وجل».^[۴]

یعنی: براستی که ماه رجب ماه بزرگی است، هر کس یک روز از آن را روزه بگیرد خداوند روزه‌‌ی هزار سال، و هر کس دو روز روزه بگیرد روزه‌‌ی دو هزار سال، و هر کس سه روز روزه بگیرد روزه‌‌ی سه هزار سال را برای او می‌نویسد! وهر کس هفت روز از رجب روزه بگیرد درهای جهنم بر او بسته، و هر کس هشت روز روزه بگیرد درهای هشتگانه‌‌ی بهشت بر او باز می‌شود تا از هرکدام بخواهد داخل گردد. وهر کس پانزده روز از رجب روزه بگیرد بدی‌هایش به نیکی تبدیل و ندا دهنده‌ای از آسمان ندای دهد که تو کاملاً بخشیده شده‌ای، پس از نو عمل را شروع کن و هر چقدر بیشتر کنی خداوند عزوجل برآن می‌افزاید.

– و حدیث «من عطس فقال: الحمد لله على کل حال ما کان من حال وصلى الله على محمد وعلى أهل بیته أخرج الله من منخره الأیسر طائرا یقول اللهم اغفر لقائلها».

یعنی: هر کس عطسه کند و بگوید: الحمد لله علی کل حال و صلی الله علی محمّد و علی اهل بیته، خداوند از سوراخ راست بینی او پرنده‌ای را بیرون می‌آورد که می‌گوید: پروردگارا گوینده‌‌ی این سخن را ببخش.

– و حدیث «من صلى علی صلاه تعظیما لحقی جعل الله عز وجل من تلک الکلمه ملکا له جناحَ فی المشرق و جناحَ له فی المغرب ورجلاه فی تخوم الأرض وعنقه ملوی تحت العرش یقول الله عز وجل: صلی على عبدی کما صلى على نبیی فیصلی علیه إلى یوم القیامه».^[۵]

یعنی: هر کس بخاطر بزرگداشت حق من برمن صلواتی بفرستد، خداوند عزوجل از آن کلمه، ملائکه ای ایجاد می‌کند که یک بالش در مشرق و بال دیگر در مغرب و پاهایش در درون زمین و گردنش جمع شده در زیر عرش، و خداوند عزوجل می‌فرماید: بر بنده‌ام درود و سلام بفرست همانگونه که او بر پیامبرم سلام فرستاد، پس (آن ملائکه) تا روز قیامت بر او صلوات می‌فرستد!

[۱]– برای تفصیل بیشتر در خصوص علت و چگونگی راهیابی احادیث دروغ به میان امت اسلامی، به بخش اول از همین کتاب قسمت احادیث موضوع مراجعه فرمایید.

[۲]– الموضوعات ۲/۸۴٫

[۳]– مرجع سابق.

[۴]– الموضوعات ۲/۸۴، ۸۵٫

[۵]– تنزیه الشریعه ۳۳۱٫