دلایل قائلان تقلید مجتهد از صحابه رضی الله عنهم(۷)

عقل: آنان چنین استدلال می‌کنند که صحابه رضی الله عنهم شاهد وحی بودند، پس آنان به آنچه که شاهد آن بوده‌اند، داناترند.‌‌‌‌([۱])

عمل صحابه رضی الله عنهم: آنان همچنین به عمل صحابه رضی الله عنهم استدلال می‌کنند و می‌گویند که صحابه رضی الله عنهم هرگاه از یکدیگر دربارۀ دلیل حکم واقعه‌ای سئوال می‌کردند، به قول یکدیگر رجوع می‌کردند.([۲])

در مقابل این گروه، اکثر علما تقلید مجتهد از صحابی را جایز ندانسته و آن را رد می‌کنند و به دلایلی چند استناد و استدلال می‌کنند که بدان اشاره می‌شود.

اگر تقلید مجتهدین غیرصحابی جایز می‌بود، بی‌شک صحابه رضی الله عنهم از یکدیگر تقلید ‌می‌کردند و اگر چنین چیزی جایز می‌بود، مناظره آنان در بعضی از مسائل بی‌معنا می‌بود.([۳])

صحابه رضی الله عنهم آراء و نظراتشان را به خاطر خبری که از پیامبر  صلی الله علیه و سلم می‌شنیدند، ترک ‌می‌کردند، پس چنین استنباط می‌گردد که مجتهدان غیر صحابی نیز باید به حدیث پیامبر  صلی الله علیه و سلم عمل کنند و قول صحابی را رها کنند.([۴])

بر مجتهد به دلیل دارا بودن شرایط اجتهاد جایز نیست که از قول دیگری تقلید کند، همچنان که جایز نیست که در مسائل عقلی از قول دیگری تقلید کند؛ چون توانایی نظر و استدلال در آن وجود دارد.([۵])

اگر اجتهاد مجتهد به خلاف قول داناتر از خود اعم از اصحابی و غیر صحابی بیانجامد، ترک رأی وی و قبول رأی داناتر از او جایز نیست، پس عدم جواز تقلید مجتهد دیگر واجب می‌گردد، اگر چه اجتهاد نکنند به خاطر اینکه این احتمال دارد که اگر اجتهاد کند، اجتهادش منجر به خلاف قول داناتر از خود گردد.([۶])

به دلیل معصوم نبودن صحابه رضی الله عنهم، تقلید از آنان واجب نیست.([۷])

صحابه رضی الله عنهم با همدیگر اختلاف‌نظر داشتند و هیچ کدام دیگری را ملزم نمی‌کرد به اینکه از رأی و نظرش تبعیت کند.([۸])

صحابه رضی الله عنهم اختلاف نظر را در مسائل اجتهادی جایز می‌دانستند، پس در صورت ایجاب تبعیت از آنان، جایز بودن اختلاف نظر در مسائل اجتهادی – که صحابه رضی الله عنهم بر آن اتفاق دارند- برداشته می‌شود.([۹])

 

 

([۱]) همان.

([۲])ابوالحسین بصری، المعتمد، ۲/۳۶۹٫

([۳]) همان،۲/۳۶۶ .

([۴]) همان .

([۵]) همان، ۲/۳۶۷٫

([۶])همان.

([۷])غزالی، المنخول، ۱/۴۷۴ .

([۸]) همان، ۱/۴۷۴٫

([۹])همان.