دلایل شرعی بر فضیلت صحابه (۹)

به همین سبب، ادوار تاریخی ­ما براساس نزدیکی و یا دوری از جامعه­ی اسلامی در عصر خلافت راشده، تقسیم­بندی می­شود. خلافت راشده­ای که در یک دوره­ی تاریخی تمدن اسلام را محقق ساخت، پس هرگاه از شوری، بیعت و عدالت صحبت می­کنیم، هرگاه از برابری در حقوق مردم سخن می­گوییم و چون از فتوحات و پرچم­های اسلام که در اقصی نقاط زمین به احتزاز درآمده، صحبت کنیم هیچ مصدر و منبع غنی و کاملی برای تمامی اینها جز در زمان خلافت راشده و اولین و برترین قرن­ها نمی­یابیم. به همین سبب تاریخ رابطه­ی معکوسی بین ظهور و بالندگی تمدن اسلام، وسعت نفوذ و فتوحات آن و بین ظهور فرقه­ها و تقسیم صفوف مسلمانان به نحله­ها و مذاهب که بر جان یکدیگر افتاده و خون هم را می­ریزند، قایل شده است.

اگر گذری به تاریخ فلسفه تاریخ بیندازیم تا تاریخ مسلمانان را بفهمیم، به رابطه­ی محکم بین اجرای قواعد شریعت و فهم اسلام از مصادر اصلی آن یعنی قرآن و سنت و بین پیروزی و ظهور مسلمانان و رسیدن تمدن آنها به اوج خود شاهد خواهیم بود.

در اولین قرن­ها یعنی زمان صحابه و تابعین که با فهم و درک در مسیر شریعت گام بر می­داشتند، در جنگ­ها پیروز شده و دشمنان­شان را شکست دادند و جامعه­ی انسانی نمونه­ای تاسیس نمودند که بشریت تا آن زمان مانندش را ندیده بود.

اما پس از آن سستی در جوامع اسلامی نفوذ کرد و بر اثر ضعف عقیدتی و ظهور بدعت­ها، ضعف و سستی در بافت جامعه ظهور کرد.

چشمان پژوهشگر کتب تاریخی از دیدن آنچه مسلمانان با فرماندهی پیامبر، سپس صحابه و تابعین، به حقیقت رساندند، به خطا نرفته است.

اگر بخواهیم به صورت کوتاه بیان کنیم، می­بینیم که عصر بنی­امیه، عصر فتح و پیروزی­ها بود اما تأخیر در نماز بر فرماندهان آن چیره شده بود و ابتدای خلافت بنی­عباس برپایی نمازها در اوقات آن، بهتر از زمان بنی­امیه بود. در عصر مامون (۲۱۵هـ) کتاب­های یونانی که بر مبنای عقیده استوار بود، به عربی ترجمه شد. و زمانی که مفاهیم فلسفی یونانی وارد جامعه­ی مسلمانان شد، انحراف در عقیده به وجود آمد و بعد از آن غلو شیعه و سپس تصوف با مذاهب افراطی خود مانند حلولی­ها و وحدت وجودی­ها به این انحراف افزود و علم کلام نزد معتزله با اصطلاحات فلسفه­ی یونان آمیخته شد. آهسته آهسته اسلام اصیل شامل عقیده و اعمال، نزد بسیاری به ضعف و سستی گرایید و افکار بیگانه­ی فلسفی یا مذاهب کلامی دارای افراط و تفریط، جای آن­را گرفت و در نتیجه اثر عقیده در جان­ها ضعیف شد. هدف مسلمان­ها چیزی غیر از اهداف اولین مسلمانان شد. ترس، امید و محبت نسبت به الله متعال و اسماء و صفات نیک او که اولین مسلمانان در میادین زندگی، جهاد و عمران و آبادی سرزمین­ها، از آن دفاع می­کردند، از دل­ها بیرون رفت و تبدیل به مناقشه و جدال شد. شعله­های فروزان، خاموش و شبیه خاکستر شد. ضعف و سستی ظاهر شد و دشمنان غلبه یافتند.