دعا در حالت سجده

آیا سجده کردن که بر طبق حدیث نزدیکترین حالت بنده با پروردگارش می باشد که دعا هم قبول میشود منظور سجده فقط در هنگام نماز خواندن است یا خارج از نماز را هم شامل میشود؟

الحمدلله

پیامبر صلی الله علیه وسلم از قرائت قرآن در رکوع و سجود نهی می‌فرمود و به زیاد خواندن دعا در این رکن سفارش می‌کرد و می‌گفت: «أَقْرَبُ مَا یَکُونُ الْعَبْدُ مِنْ رَبِّهِ وَهُوَ سَاجِدٌ، فَأَکْثِرُوا الدُّعَاءَ (فیه)». مسلم، ابوعوانه و بیهقی. در «إرواء» نیز تخریج شده است (۴۵۶).

یعنی: «نزدیک‌ترین حالت بنده به پروردگارش سجده است؛ پس در آن زیاد دعا کنید».

بنابراین دعا خواندن در وقت سجده نماز بهتر و افضلتر است و برای همین پیامبر صلی الله علیه وسلم سجده های خود را طولانی می کرد.

اما سجده خارج از نماز دو حالت دارد:

اول: یا سجده دارای سببی است مانند سجده تلاوت یا سجده شکر.

دوم: یاهیچ سببی برای انجام سجده وجود ندارد، بلکه شخص دوست دارد یک سجده برده و در آن اذکار یا دعاهایی را بخواند.

خواندن دعا در سجده هایی که دارای اسباب هستند مانند سجده نماز یا سجده سهو یا سجده تلاوت یا شکر جایز است، ولی خواندن دعا در سجده های بدون سبب (سجده مفرده) جایز نیست، چون اصلا خود این سجده (یعنی سجده مفرده) بدعت است، و لذا انجام خود آن سجده هم جایز نیست چه رسد به اینکه کسی بدون علتی (و فقط به قصد دعا کردن) سجده ببرد!

چرا که اصل در عبادات بر توقیف است، یعنی انجام هر عملی که به قصد عبادت صورت می گیرد ممنوع است مگر آنکه برای انجام آن جواز شرعی وجود داشته باشد. و بدون شک سجده کردن و دعا کردن خود عبادت است و پیامبر صلی الله علیه وسلم در مورد آن می فرماید: «الدعاء هو العباده». یعنی: دعا عین عبادت است. ترمذی (۲۸۹۵).

بنابراین سجده بردن به قصد دعا بدعت است و جایز نیست که کسی به قصد دعا کردن سجده ببرد، و چنین چیزی در شریعت وارد نشده، بلکه در احادیث زیادی ثابت شده که هرگاه رسول خدا صلی الله علیه وسلم قصد دعا کردن داشتند دستهایشان را بالا می بردند و دعا می کردند، ولی هرگز از ایشان ثابت نشده که به قصد دعا کردن به سجده روند.

علمای اسلام نیز این سجده (مفرده) را انکار کرده و از انجام آن نهی کرده اند، چنانکه ابوشامه رحمه الله در کتابش “الباعث علی إنکار البدع والحوادث” می گوید: «مولف کتاب “التتمه” گفته: در میان بعضی از مردم عادتی رایج شده که بعد از فراغ از نماز سجده می برند و در آن دعا می خوانند، و می گوید: این سجده اصلی ندارد، و از رسول الله صلی الله علیه وسلم و از اصحابش نقل نشده است، و بهتر است که در (سجده) نماز دعا کند زیرا اخبار و احادیث در مورد آن روایت شده است. والله أعلم

و من (ابوشامه) می گویم: لازمه ی اینکه سجده در نماز قربت و نزدیکی (به خدا) است این نیست که در خارج نماز هم قربت باشد، همانند رکوع. فقیه ابو محمد گفته: در شریعت وارد نشده که جهت تقرب الی الله سجده مفرده بدون سبب (انجام شود)».

که سجده مفرده که بدون سبب است موجب تقرب الی الله باشد».”الباعث علی إنکار البدع والحوادث” (ص۶۲، ۶۳).

همچنین شیخ الاسلام ابن تیمیه رحمه الله می گوید: «انکار کن از آنچه که بعضی از مردم بعد از سلام (نماز) سجده مفرده می برند، زیرا این بدعت است، و از هیچیک از ائمه استحباب آن نقل نشده است. و مبنای عبادات بر شرع و اتباع است، نه بر هوی و ابتداع؛ زیرا اسلام بر دو اصل مبنا شده: “أن لا نعبد إلا الله وحده، وأن نعبده بما شرعه علی لسان رسوله صلی الله علیه وسلم، لا نعبده بالأهواء والبدع “. یعنی: “جز خدای یگانه را عبادت نمی کنیم، و (تنها) وی را آنگونه که بر زبان رسولش صلی الله علیه وسلم بیان و تشریع کرده عبادت می کنیم، و با هوی و هوس و بدعت او را عبادت نمی کنیم”». “الفتاوی الکبری” (۲/۲۴۲).

خلاصه اینکه: سجده بردن به قصد دعا در خارج نماز مشروع نیست، زیرا:

اولا: بدعت است، و پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «من أحدث فی أمرنا ما لیس منه فهو ردّ». متفق علیه

یعنی: «هر کس چیزی را در دین ما ایجاد کند که جزو آن نیست ، مردود است واز او پذیرفته نمی شود.

دوما: همانگونه که در خارج از نماز رکوع بردن جهت تقرب الی الله جایز نیست، سجده بردن (بدون سبب) نیز جایز نیست، زیرا سجده هم از جنس رکوع است و هر دو جزوی از اعمال نماز هستند.