وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
در مورد سنت بودن یا بدعت بودن دعای بعد از نماز علما اختلاف نظر دارند؛ برخی از علما مانند ابن تیمیه (در مجموع الفتاوی) و ابن قیم ( در زادالمعاد) و ابن عثیمین (در مجموع الفتاوی) رحمهم الله دعای بعد از نماز را مشروع نمی دانند بلکه آنرا بدعت دانسته اند! اما آنها گفته اند که دعا باید در انتهای نماز باشد یعنی قبل از سلام دادن و در تشهد آخر دعا خوانده شودمثل:
«اللهم انی أعوذبک‌من عذاب جهنم، ومن عذاب القبر، ومن فتنه المحیا والمممات، ومن فتنه المسیح الدجال»
«اللهم إنی ظلمت نفسی ظلماً کثیراً ولا یغفر الذنوب إلا أنت، فاغفر لی مغفره من عندک وارحمنی إنک أنت الغفور الرحیم»
اماشیخ ابن باز رحمه الله نیز (در مجموع الفتاوی) گوید افضل آنست که دعا قبل از سلام و در تشهد آخر صورت گیرد ولی اگر بعد از سلام دادن باشد ایرادی بر آن نیست مادام دسته جمعی نباشد ویا دستان بوسیده نشودولی خود شیخ ابن باز هم میفرماید آنچه مشروع وثابت هست دعا در خود نماز هست. اما برخی دیگر از علما دعای بعد از نماز را مستحب و مستجاب می دانند!
علت مناقشه هم مربوط است به حدیث زیر که از پیامبر صلی الله علیه وسلم سوال کردند کدام دعا مستجاب است؟ایشان جواب دادند:
«جوف الیل و دبر الصلوات المکتوبات»یعنی: دعا در دل شب و انتهای نمازهای فرض.(ترمذی ۳۴۹۹) و البانی آنرا صحیح دانسته است.
حال علما در معنای “دبر” اختلاف کرده اند، آن دسته از علما که قائل بر بدعت بودن دعا بعد از سلام دادن و خارج شدن از نماز هستند، گویند که “دبر” به معنای آخر نماز است؛ یعنی قبل از سلام و هنگام تشهد آخر، و برای دلیل خود احادیث دیگری ذکر کرده اند که رای آنها را قویتر می کند.
اما اوقاتی که دعاها مستجاب میشود خلاصه وار:
١-شب لیله القدر دلیل :
«اللهم إنک عفو تحب العفو فاعف عنی »
۲-یک‌سوم مانده به شب که الله به آسمان‌دنیا می آید بخصوص درسجده ها
الله میفرماید: ” من یدعونی فأستجیب له ، من یسألنی فأعطیه ، من یستغفرنی فأغفر له” رواه البخاری (۱۱۴۵)
۳- ، دبر الصلوات المکتوبات” رواه الترمذی (۳۴۹۹) وحسنه الألبانی فی صحیح الترمذی
همین مطلب بالا که علماء اختلاف داشتن
۴-بین اذان واقامه نماز دعا نمودن که طبق حدیث رد داده نمیشود
بین الأذان والإقامه فقد صح عن النبی صلى الله علیه وسلم أنه قال: ( لا یرد الدعاء بین الأذان والإقامه ) رواه أبو داود (۵۲۱) والترمذی (۲۱۲) وانظر صحیح الجامع (۲۴۰۸)
۵-درهنگام‌باران باریدن :
عند نزول الغیث کما فی حدیث سهل بن سعد مرفوعاً إلى النبی صلى الله علیه وسلم: ثنتان ما تردان : ( الدعاء عند النداء وتحت المطر ) رواه أبو داود وصححه الألبانی فی صحیح الجامع (۳۰۷۸ ).که میفرماید:
که دو چیز رد داده نمیشود یکی دعا هنگام نداء مثل مظلوم ودگر دعا در وقت باران
۶-ساعتی درهمه شب هست گر موافق با آن ساعت باشد
ساعه من اللیل کما قال علیه الصلاه والسلام :” إن فی اللیل ساعه لا یوافقها مسلم یسأل خیراً من أمر الدنیا والآخره إلا أعطاه إیاه وذلک کل لیله” رواه مسلم ( ۷۵۷).
۷-ساعت ومدت زمانی در روز جمعه‌که اکثرعلمایان ماقبل غروب خورشید به آن رأی دارند.
ساعه یوم الجمعه .
فقد ذکر رسول الله صلى الله علیه وسلم یوم الجمعه فقال : ( فیه ساعه لا یوافقها عبد مسلم قائم یصلی یسأل الله تعالى شیئاً إلا أعطاه إیاه ) وأشار بیده یقللها . رواه البخاری (۹۳۵) ومسلم (۸۵۲).
۸-هنگام‌نوشیدن آب زمزم
عند شرب زمزم فعن جابر رضی الله عنه عن النبی صلى الله علیه وسلم قال: ” ماء زمزم لما شرب له ” رواه أحمد وصححه الألبانی فی صحیح الجامع ” (۵۵۰۲)
۹-دعا درسجده ها :
فی السجود قال صلى الله علیه وسلم : ” أقرب ما یکون العبد من ربه وهو ساجد فأکثروا الدعاء ” رواه مسلم (۴۸۲).
۱۰-هنگام‌شنیدن صدای خروس که دعا کرده شود:
عند سماع صیاح الدیکه لحدیث : ” إذا سمعتم صیاح الدیکه فاسألوا الله من فضله ، فإنها رأت ملکاً ” رواه البخاری (۲۳۰۴) ومسلم (۲۷۲۹).
میفرماید درهنگام صدای خروس دعای خیر نمایید که‌او ملائکه‌الله را میبیند
۱۱-دعا دروقت اعتراف به گناه وظلم همانند دعای یونس علیه الصلاه والسلام درشکم نهنگ
عند الدعاء بـ” لا إله إلا أنت سبحانک إنی کنت من الظالمین ” وقد صح عنه صلى الله علیه وسلم : أنه قال : ” دعوه ذی النون إذ دعا بها وهو فی بطن الحوت : لا إله إلا أنت سبحانک إنی کنت من الظالمین ، لم یدع بها رجل مسلم فی شیء قط إلا استجاب الله له ” رواه الترمذی وصححه فی صحیح الجامع (۳۳۸۳)
۱۲-دروقتی که دچار مصیبت میشود
إذا وقعت علیه مصیبه فدعا بـ “إنا لله إنا إلیه راجعون اللهم أجرنی فی مصیبتی وأخلف لی خیراً منها ” فقد أخرج مسلم فی صحیحه (۹۱۸)
۱۳-دعا برای مرده ای که روحش خارج وچشمانش بسته‌میشودمیفرماید دعایی جزء خیر برای مرده نکنید چونکه ملائکه شاهد برگفته ی شما هستند.
دعاء الناس بعد قبض روح المیت ففی الحدیث أن النبی
صلى الله دخل على أبی سلمه وقد شق بصره فأغمضه ثم قال : ” إن الروح إذا قبض تبعه البصر ، فضج ناس من أهله فقال : لا تدعوا على أنفسکم إلا بخیر ؛ فإن الملائکه یؤمنون على ما تقولون ” رواه مسلم (۲۷۳۲).
۱۴-دعا درنزد مریض:
مثل” أسال الله العظیم رب العرش العظیم أن یشفیک “٧مرات
الدعاء عند المریض : فقد أخرج مسلم (۹۱۹) عن أم سلمه رضی الله عنها أنها قالت : قال صلى الله علیه وسلم : ” إذا حضرتم المریض فقولوا خیراً فإن الملائکه یؤمنون على ما تقولون .. قالت : فلما مات أبو سلمه أتیت رسول الله صلى الله علیه وسلم فقلت : إن أبا سلمه قد مات، فقال لی : قولی : اللهم اغفر لی وله وأعقبنی منه عقبى حسنه ” قالت : فقلت فأعقبنی الله من هو خیر لی منه ، محمداً صلى الله علیه وسلم “.
١۵-دعای مظلوم :
دعوه المظلوم وفی الحدیث : ” واتق دعوه المظلوم فإنه لیس بینها وبین الله حجاب ” رواه البخاری (۴۶۹) ومسلم (۱۹) وقال علیه الصلاه والسلام : ” دعوه المظلوم مستجابه وإن کان فاجراً ؛ ففجوره على نفسه ” رواه أحمد وانظر صحیح الجامع (۳۳۸۲).
١۶-دعای والدین برای اولاد
وهمچنین دعای روزه داروهمچنین دعای مسافر
دعاء الوالد لولده – أی : لنفعه – ودعاء الصائم فی یوم صیامه ودعوه المسافر فقد صح عن نبینا صلى الله علیه وسلم أنه قال : ” ثلاث دعوات لا ترد : دعوه الوالد لولده ، ودعوه الصائم ودعوه المسافر ” رواه البیهقی وهو فی صحیح الجامع (۲۰۳۲) وفی الصحیحه (۱۷۹۷)
۱۷-دعای اولاد درحق والدینش
دعاء الولد الصالح لوالدیه کما ورد فی الحدیث الذی أخرجه مسلم (۱۶۳۱) : ( إذا مات ابن آدم انقطع عمله إلا من ثلاث : صدقه جاریه ، أو ولد صالح یدعو له أو علم ینتفع به)