در شناخت بدعت ها و خرافات (۲)

شناخت بدعت

بدعت عبارت است از ایجاد کردن روش جدیدی در دین که اصل و اساسی در شریعت نداشته باشد، و هر چند صاحب بدعت فکر کند کار جدیدش عبادت به شمار میرود، ولی از آنجایی که اصل و اساسی در دین ندارد بدعت به شمار میرود و فاعل آن کار گناهکار میشود.

یا یک اختراع جدید در دین که مشابه شریعت باشد و (شخص مبتدع) با این سلوک قصد تقرب به خداوند متعال را بکند.

بدعت از دیدگاه شرع، به عبادت و پرستش الله تعالی به روش غیر مشروع و ناجایز، گفته می‌شود. یا می‌توانی بگویی: عبادت بر خلاف روش پیامبر صلی الله علیه وسلم و خلفای راشدین بدعت است.

تعریف اول: به استدلال از قرآن کریم  {أَمْ لَهُمْ شُرَکَاءُ شَرَعُوا لَهُمْ مِنَ الدِّینِ مَا لَمْ یَأْذَنْ بِهِ اللَّهُ}
(آیا معبودان باطل مشرکان برآنها شرع و احکامی که الله اجازه نفرموده جعل کرده‌اند). «شوری/۲۱».

تعریف دوم: استدلال از حدیث پیامبر صلی الله علیه وسلم که می‌فرماید: «عَلَیکُم بِسُنَّتی وَ سُنَّهِ الخُلَفاءِ الرّاشِدینَ المَهدِیِّینَ، عَضُّوا عَلَیها بِالنَّواجِذِ، وَ إیّاکُم وَ الأُمُورَ المُحدَثاتِ»: (به روش من و روش خلفای راشدین چنگ بزنید وآنها را محکم نگه دارید و از امور جدید، بپرهیزید).

هر کس الله را آن طور که از جانب او تعالی تبیین نشده است عبادت کند و یا عبادت او از پیامبر صلی الله علیه وسلم و خلفا ثابت نباشد، مبتدع (بوجودآورنده بدعت) است، فرقی نمی‌کند که این عبادت به اسما و صفات الله مربوط باشد و یا به دیگر احکام شریعت.

اما امور عادی تابع رسم و عرف ا است و بدعت در دین نیست، هرچند در لغت بدعت نامیده می‌شود. چون پیامبر صلی الله علیه وسلم ما را از این نوع بدعت منع نفرموده است و باید دانست که تحت هیچ عنوان در دین بدعت حسنه‌ای وجود ندارد اما سنت حسنه آن است که مطابق دستور شریعت باشد و این کارهایی را در بر می‌گیرد که انسان سنتی را در جایی شروع کند یا بعد از آن که ترک شده دوباره زنده کند و یا کاری انجام دهد که وسیله‌ای برای امری عبادی قرار گیرد و این به سه چیز اطلاق می‌شود:

۱- نسبت دادن سنت به کسی که عمل سنت را شروع کند که در واقع انگیزه‌ی بیان حدیث فوق است، چون پیامبر صلی الله علیه وسلم مردم را تشویق کردند که برای عده‌ای که با وضع بسیار بدی به نزد ایشان آمده بودند، صدقه بدهند، پیامبر صلی الله علیه وسلم مردم را تشویق کردند که صدقه بدهند، مردی از انصار کیسه‌ای نقره آورد که بر دستش سنگینی می‌کرد و آن را جلو پیامبر گذاشت. آن جا بود که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: « مَن سَنَّ فی الإسلامِ سُنَّهً حَسَنَهً فَلَهُ أجرُها وَ أجرَ مَن عَمِلَ بِها »(هر کس در اسلام سنت حسنه ای را ایجاد کند ثواب آن و ثواب کسی که به آن عمل کند به او می‌رسد). مسلم (۱۰۱۷).

این مرد کاری را آغاز کرد که شروع عمل آن به وسیله‌ی او بوده است نه اضافه کردن آن بر دین. بنابراین می توان گفت: این سنت ابتدائی است نه سنت تشریعی.

۲- سنتی است که ترک شده فردی با عمل به آن،آن را زنده کند، به چنین مورد می‌گویند: سنتی پدید آورد. یعنی: آن را زنده کرد. هر چند از جانب خود آن را بوجود نیاورد. (باز هم به فرد نسبت داده می‌شود).
مانند نماز تراویح که عمرفاروق ( رضی اللّه عنه ) ، احیاگر آن سنت بودند :
نماز تراویح بدعت نیست، هر چند عمر بن الخطاب آنرا بدعت حسنه نامید، ولی منظورش احیاء سنت پیامبر صلی الله علیه و سلم بود، زیرا پیامبر صلی الله علیه و سلم نماز تراویح را چند شبی انجام دادند ولی بعلت ترس از واجب شدن آنرا ترک کرد، تا اینکه زمان عمر بن الخطاب دوباره این عمل را احیاء نمودند، بنابراین نماز تراویح اصل و اساس در دین داشته و عمر رضی الله عنه آن سنت را دوباره احیاء کردند.

۳- کاری را انجام دهد که وسیله‌ای برای امری مشروع باشد
مانند: ساختن مدرسه و چاپ کتاب، با این عمل مستقیماً الله را عبادت نمی‌کند اما چون وسیله‌ی عبادت دیگران می باشد در حدیث پیامبر صلی الله علیه وسلم داخل است که می‌فرماید: «مَن سَنَّ فی الإسلامِ سُنَّهً حَسَنَهً فَلَهُ أجرُها وَ أجرَ مَن عَمِلَ بِها»: (هر کس در اسلام سنت حسنه‌ای را ایجاد کند، ثواب آن و ثواب هر کسی به آن عمل کند به او می‌رسد). و این حدیث در جای دیگر با توضیح بیشتری آمده است.

شیخ ابن عثیمین، مجموع الثمین-(۱/۲۹-۳۰)