وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
یکی دیگر از درس‌هایی که حاجی از حج بیت‌الله الحرام می‌آموزد، اهمیت‌دادن به میانه‌روی و اعتدال در همه امور است و اینکه پیوسته و در هر امری از غلو و خشونت و افراط و تفریط بپرهیزد، چنانکه خداوند درباره چنین امت میانه‌روی می‌فرماید:
﴿وَکَذَٰلِکَ جَعَلۡنَٰکُمۡ أُمَّهٗ وَسَطٗا لِّتَکُونُواْ شُهَدَآءَ عَلَى ٱلنَّاسِ وَیَکُونَ ٱلرَّسُولُ عَلَیۡکُمۡ شَهِیدٗا﴾ [البقره: ۱۴۳].
«و بدینگونه شما را امتی معتدل و میانه‌رو قرار دادیم، تا بر مردم گواه باشید، و پیامبر (نیز) بر شما گواه باشد».
بنابراین، مراد از امت وسط، امت میانه‌رو است، امتی که نه از حق روی می‌گرداند و نه در پیروی از حق، غلو و زیاده‌روی میکند، بلکه همواره از تندروی و خشونت و از بی‌مهری و افراط دوری می‌جوید، و راه اعتدال و میانه‌روی را در تمام کارها در پیش می‌گیرد، از اینرو، باید هر فرد مسلمانی به ویژه حجاج بیت‌الله الحرام بدانند که حج مملو از درس‌های بزرگ و نکات و تجربه‌های آموزنده است که اهمیت میانه‌روی را بخوبی آشکار و هویدا می‌سازد، یکی از مهمترین این نکات آموزنده و با اهمیّت‌ترین آموزه‌های سازنده در این باب، نگرش دقیق به سنت و توجّه کامل به ارشاد و رهنمودهای پیامبراکرم صلی الله علیه و سلم در «رمی جمار» یا به اصطلاح سنگریزه انداختن به طرف شیطان: (جمرات سه‌گانه) است، سپس نگرش به حرکات مردم است که متأسفانه بسیاری از آنان ارشاد و رهنمودهای حضرت صلی الله علیه و سلم را نادیده گرفته دچار افراط و تفریط زیادی و خشونت و بی‌مهری می‌گردند، مگر کسانی که خداوند به آنان توفیق عنایت فرموده باشد که از سنت و ارشاد پیامبر صلی الله علیه و سلم به خوبی متابعت و پیروی کنند.
چنانکه از عبدالله بن عباس ب روایت شده که گفته است: «پیامبراکرم صلی الله علیه و سلم صبح روز عقبه در حالی سوار بر شترش بود. فرمود: «هفت عدد سنگریزه برایم جمع کن، من نیز هفت عدد سنگریزه (بزرگتر از نخود) برایش جمع کردم و به او دادم، هنگامی که آنها را در دست خود تکان می‌داد فرمود: «مثل هؤلاء فارموا»: مثل اینها بیندازید. سپس فرمود: «أَیُّهَا النَّاسُ إِیَّاکُمْ وَالْغُلُوَّ فِى الدِّینِ فَإِنَّمَا أَهْلَکَ مَنْ کَانَ قَبْلَکُمُ الْغُلُوُّ فِى الدِّینِ»[۱]. «ای مردم! از سختگیری و زیاده‌روی در دین بپرهیزید، زیرا سختگیری و افراط در دین کسانی را که قبل از شما بودند هلاک کرد».
در اینکه پیامبر صلی الله علیه و سلم فرموده است: «مثل اینها بیندازید» منظور حضرت صلی الله علیه و سلم از آن این بود: تا اینکه حجم سنگریزه‌ها را از لحاظ درشتی و کوچکی برای حاجیان مشخص کند که حجم هر یک از آنها نه بزرگ و نه خیلی کوچک باشد، بلکه دارای حجمی اندکی بزرگتر از نخود باشد (به گونه‌ای که در میان انگشت سبابه و شست پرتاب شود).
بنابراین آنچه که از این بیانات و ارشاد و راهنمائی پیامبراکرم صلی الله علیه و سلم به عنوان یک امر مشروع برای ما مشخص می‌گردد همان اعتدال و میانه‌روی است، امّا با وجود این روشنگری و تأکید پیامبراکرم صلی الله علیه و سلم بر آن، باز اگر حرکات و وضعیت بعضی از مردم را که یا با این ارشاد و بیانات حضرت صلی الله علیه و سلم آشنائی ندارند و یا متأسفانه آنها را نادیده می‌گیرند در نظر بگیریم و با سنت پیامبر مقایسه کنیم رفتار و حالات بسیار عجیب و غریبی از آنان به چشم می‌خورد که هیچ ربطی به سنت و روش پیامبر ندارد، به این معنی که از یک جهت افراط و زیاده‌روی و سختگیری و تندروی از آنان مشاهده می‌شود و از جهت دیگر بی‌مهری و بی‌توجهی ملاحظه می‌گردد!! در حالی که مسلمانان به ویژه حجاج بیت‌الله الحرام مکلّفند روش و عملکرد پیامبراکرم صلی الله علیه و سلم را در هر امری از امور بیاموزند و با سعی و تلاش زیاد از آن پیروی کنند، و با تمام وجود اعتدال و میانه‌روی و دوری جستن از افراط و تفریط آنطوری که حضرت صلی الله علیه و سلم تعیین فرموده است، در پیش گیرند و آن را الگو و سرمشق خود سازند.
همچنین در اینکه پیامبراکرم صلی الله علیه و سلم فرموده است: «إِیَّاکُمْ وَالْغُلُوَّ»: از سختگیری و تندروی بپرهیزید، تمام امور دینی را در برمی‌گیرد، چه در اعتقادات و چه در اعمال و گفتار، زیرا طبق قاعده شرعی: «العبره بعموم اللّفظ لا بخصوص السّبب»: در نصوص شرعی عموم لفظ اعتبار دارد نه مورد خاص، بنابراین، فرد مسلمان در تمام امور و در همه حالات از غلو و تندروی منع شده و مکلّف است در کلیه شئون و مراحل زندگی از آثار پیامبراکرم صلی الله علیه و سلم پیروی کند و در تمام احوال سنت پاک او را الگو و سرمشق خود قرار دهد، به خاطر اینکه شکی نیست که شیطان به شدّت حریص و مصر است بر اینکه به هر نحوی شده فرد مؤمن و باتقوا را از مسیر درست و جاده حقیقت منحرف کند و از صراط مستقیم خداوند به دورش سازد، به این صورت که به هر وسیله ممکن که شده او را یا به سوی غلو و تندروی بکشاند و یا به طرف تفریط در جفا و بی‌مهری و سستی و بی‌توجّهی وادار کند، چنانکه یکی از بزرگان سلف گفته است: «ما أمر الله تعالی بأمر إلاّ وللشیطان فیه نزعتان إمّا إلی تفریط وتقصیر وإمّا إلی مجاوره وغلوّ ولا یبالی بأیّهما ظفر» «خداوند به هر کاری دستور دهد شیطان درباره آن دو حرکت و گرایش در پیش می‌گیرد، یا آن را به سوی تفریط و بی‌توجهی می‌کشاند و یا به طرف غلوّ و تندروی، و برایش مهم نیست که در کدام یک از آنها پیروز گردد».
[۱]– مسند امام احمد ج ۱ ص ۲۱۵ و سنن نسائی ج ۵ ص ۲۶۸ و سنن ابن ماجه شماره / ۳۰۶۹٫