وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
امام غزالی رحمه الله روزه را به سه درجه ی «روزه ی عوام، روزه ی خواص، روزه ی خواصِ خواص»تقسیم کرده است:
«روزه ی عوام»عبارتست از خودداری کردن از خوردن و آشامیدن و روابط جنسی.
«روزه ی خواص»عبارت است از این که روزه دار اعضا و جوارح خود را از کارهای ناشایست نگه دارد. کمال این نوع روزه با رعایت شرایط زیر تحقق می یابد: ۱- چشم خود را از نظر کردن به هر آن چه مذموم و مکروه است و وی را از ذکر و یاد خدا مشغول می سازد، نگه دارد. چون پیامبر اکرم صلی الله علیه و سلم می فرماید:
«النظْرَه سَهْم مَسمومٌ مِن سِهامِ الشیطان، فَمَنْ تَرَکَها مخافَهٍ أعقَبَته علیها إیماناً یجِدُ طعمهُ فی قَلبِه» (مسند الشهاب) «نظر تیری زهرآگین از تیرهای شیطان ملعون است، پس هر کس از بیم خدا از آن حذر کند، خداوند او را خلعت ایمان دهد که حلاوت آن را در دل خود خواهد یافت.»
۲- زبان خود را از سخنان بیهوده، دروغ، غیبت، سخن چینی، فحش، دشنام و مجادله نگه دارد و آن را یا به ذکر خدا و قرآن خواندن و سخنان مفید مشغول دارد و یا سکوت کند.
۳٫ گوش خود را از هر سخن ناشایستی نگه دارد؛ چرا که شنونده در معصیت دروغ و غیبت و… شریک گوینده خواهد بود. هرچه گفتن نشاید، شنیدن هم نشاید.
۴٫ دست و پا و دیگر اعضا و جوارح خود را از کارهای ناشایست نگه دارد و هنگام افطار شکم خود را از خوردنی های حرام و حتی شبهه آمیز هم باز دارد؛ چرا که روزه که به معنی خودداری از خوردن روزی حلال است؛ با افطار کردن با روزی حرام معنی و مفهوم خود را از دست می دهد. از همین رو پیامبر صلی الله و علیه و سلم فرموده است:
«ربّ صائِم لیس حظّه من صیامه الجُوع و العَطَش» (مسند احمد) یعنی: «بسیارند روزه دارانی که از روزه ی خود جز گرسنگی و تشنگی بهره ای نمی برند.»
۵٫ هنگام افطار نه تنها از روزی حرام و شبهه آمیز دوری کند، بلکه از روزی حلال نیز زیاد نخورد؛ چرا که هدف از روزه تضعیف شهوات است. آیا اگر انسان آن*چه را در روز از خوردن آن خودداری کرده است هنگام افطار جبران کند، هدف روزه تحقق پیدا می*کند؟ حتی خوردن غذاهای دو وعده در یک وعده به ویژه اگر از غذاهای متنوع و گوناگون باشد نه تنها شهوات را تضعیف نمی کند بلکه آن ها را تقویت نیز می کند. از این رو بهتر آن است که روزه دار هنگام روز زیاد نخوابد تا آثار گرسنگی و تشنگی و ضعف شهوات را احساس کند و در نتیجه قلب او صفا یابد و در شب هم، با کم خوری مقداری از آثار این ضعف شهوات باقی بماند تا بتواند شب زنده داری کند و نماز شب بخواند.
۶٫ بعد از افطار دل او بین خوف و رجا و بیم و امید معلّق باشد؛ چرا که نمی داند روزه اش مقبول درگاه حق خواهد شد یانه؟
«روزه ی خواصِ خواص»آن است که دل از اندیشه ی هر چه غیر از خداست نگه داشته شود و اگر به غیر خدا و آخرت بیاندیشد، روزه اش باطل می گردد. این نوع روزه، روزه ی پیامبران و صدیقان و مقرّبان است.
در پایان از خداوند منان مسألت می نماییم که توفیق بهره مندی از ثمرات و برکات روزه را به همه ی ما عطا بفرماید تا بتوانیم با تزکیه ی نفس و زمینه سازی برای متقی شدن و با ایجاد تغییر و تحول در درون خود، زمینه ی تحقق سنت الهی ««إِنَّ اللَّهَ لا یغَیرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یغَیرُوا مَا بِأَنفُسِهِمْ»» را فراهم نماییم.
باشد که در این زمینه با گرفتن سه روزه در ماه پیشگام شویم و حرکت مثبتی انجام دهیم تا خداوند متعال نیز در این حرکت، برکت و توفیقِ پرهیزگاری و رستگاری عنایت بفرمایند.
[۱]- امام محمد غزالی، إحیاء علوم الدین، ج۱، ص۳۵۱، با تلخیص و اختصار.