خصلت‌های انسان، معیار ارزیابی اوست

یکی از نشانه‌های سعادت و خوشبختی انسان، این است که ویژگی‌ها و صفات خوب او، بر خصلت‌ها و عادات بدش غالب باشند؛ آن وقت است که مردم، او را می‌ستایند و حتی او را به چیزهایی ستایش می‌کنند که فاقد آن است و مذمت و نکوهش او را حتی اگر بجا باشد، نمی‌پذیرند. چون وقتی آب، زیاد باشد، آلوده نمی‌گردد و اگر از کوه، سنگی برداشته شود، چیزی از آن کم نمی‌شود؛ همچنین اگر سنگی روی کوه بگذارند، چیزی بر آن اضافه نمی‌گردد. موج دشنام سهمگینی را که به قیس بن عاصم، بردبار عرب و به برمکیان سخاوتمند و به فرمانده معروف قتیبه بن مسلم شده، مطالعه کردم و به این نتیجه رسیدم که این دشنام و ناسزاگویی را نه کسی به خاطر سپرده و نقل کرده و نه کسی آن را تصدیق نموده است؛ چون این انتقاد و ناسزا، در دریای خوبی‌های آنان افتاده و غرق شده است. بر عکس دیدم که حجاج و ابومسلم خراسانی و حاکم بامرالله عبیدی مورد ستایش و تمجید قرار گرفته‌اند، اما این ستایش و تمجید را کسی به خاطر نسپرده و آن را تصدیق ننموده است. چون این ستایش درمیان انبوه سرکشی و ستمگری و انحراف آنها ناپدید گشته است. پس پاک است خداوندی که میان بندگانش عدل و دادگری می‌نماید.