حکم کسی که نزدیک صبح آمیزش کند و بعدا متوجه شود که اذان داده شده! آیا روزه باطل است؟

من وقت طلوع فجر و اذان را نمی دانستم، و انتظار داشتم که چند دقیقه بعد از ساعت پنج صبح اذان گفته شود، و من قبل از آن ساعت با همسرم نزدیکی کردم ولی بعداً متوجه شدم که ساعت چهار و چهل و پنج دقیقه اذان گفته شده بود، آیا با این حساب روزه ی من باطل است و باید قضاء و کفاره ی جماع هم بدهم؟

 

الحمدلله،

اگر وضعیت همانگونه باشد که شما ذکر کردید، پس چیزی بر شما لازم نیست، چرا که بر طبق رأی راجح علما هرکس یکی از مفطرات روزه را انجام دهد به این گمان که هنوز فجر صادق طلوع نکرده (یعنی هنوز اذان صبح گفته نشده) ولی بعدا متوجه شود که طلوع کرده است، در این حالت روزه ی او باطل نیست و لازم به قضاء هم نمی باشد، حال چه بوسیله ی خوردن یا نوشیدن باشد یا جماع کردن.

علامه ابن عثیمین رحمه الله می گوید: «مفطراتی که موجب باطل شدن روزه می شوند مانند جماع و خوردن و نوشیدن و غیره، جز با سه شرط زیر موجب باطل شدن روزه نمی شوند:

۱- روزه دار باید بداند (که آن چیز جزو مفطرات است) و اگر به این مسئله آگاه نباشد روزه اش باطل نمی شود، بدلیل فرموده ی الله تعالی « وَلَیْسَ عَلَیْکُمْ جُنَاحٌ فِیمَا أَخْطَأْتُم بِهِ وَلَکِن مَّا تَعَمَّدَتْ قُلُوبُکُمْ وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِیمًا» (احزاب ۵).

یعنی: گناهی بر شما نیست در خطاهایی که از شما سرمی‏زند ولی آنچه را از روی عمد می‏گویید (مورد حساب قرار خواهد داد)؛ و خداوند آمرزنده و رحیم است.

و نیز: « رَبَّنَا لاَ تُؤَاخِذْنَا إِن نَّسِینَا أَوْ أَخْطَأْنَا» (بقره ۲۸۶).

یعنی: پروردگارا! اگر ما فراموش یا خطا کردیم، ما را مؤاخذه مکن.

الله تعالی در پاسخ می فرماید: « قد فَعَلْت ». این گونه خواهم کرد. مسلم (۱۲۶).

و بدلیل فرموده پیامبر صلی الله علیه وسلم : « رفع عن أمتی الخطأ والنسیان وما استکرهوا علیه».

یعنی: قلم تکلیف و گناه در حال خطاء و فراموشی و اجبار و اکراه از امت من برداشته ‏شده است‌. ابن ماجه (۲۰۴۵)، وألبانی در صحیح ابن ماجه.‏

و انسان جاهل (به حکم مسئله) در حقیقت دچار خطا و اشتباه شده، و اگر (حکم آنرا) می دانست آنرا انجام نمی داد، پس هرگاه کسی یکی از مفطرات را از روی جهل انجام داد چیزی بر وی نیست، و روزه اش کامل و صحیح است، حال چه به حکم آن جهل داشته باشد یا به وقت..

مثال جهل او به حکم: (مانند کسی که) یکی از مفطرات را انجام می دهد و گمان می کند که روزه اش با آن باطل نمی شود، مثلا اگر حجامت کند و گمان نماید که حجامت روزه را باطل نمی کند، و ما به او می گوییم: روزه ی شما صحیح است و چیزی بر تو لازم نیست.

مثال جهل او به وقت: مثلا گمان کند که فجر صادق هنوز طلوع نکرده، و برای همین به خوردن ادامه دهد، و روزه اش صحیح است.

۲- شخص باید آگاه باشد، و اگر فراموش کند روزه باطل نمی شود.

۳- او باید مختار باشد، چرا که اگر غیر مختار باشد روزه باطل نمی شود».‏”مجموع فتاوی الشیخ ابن عثیمین” (۱۹/۲۸۰)‏.

مثال برای شرط دوم: مثلا کسی که فراموش می کند روزه است و چیزی می خورد، در این حالت روزه ی او باطل نمی شود.

مثال برای شرط سوم: مثلا کسی که در خواب احتلام می یابد، که این احتلام غیر ارادی و بدون اختیار او بوده است، بنابراین روزه ی او باطل نمی شود.

و از جناب شیخ ابن عثیمین رحمه الله پرسیده شد: کسی که تازه ازدواج کرده باشد، و در آخر شب با همسرش آمیزش کند به این گمان که هنوز شب تمام نشده، ولی بعد متوجه شود که اذان داده شده، شما چه می گویید؟ آیا چیزی بر او لازم است؟

جواب دادند:«خیر، چیزی بر او لازم نیست، نه گناه و نه کفاره و نه قضا؛ زیرا الله تعالی می فرماید: « فَالآنَ بَاشِرُوهُنَّ» أی : النساء « وَکُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّی یَتَبَیَّنَ لَکُمُ الْخَیْطُ الأَبْیَضُ مِنَ الْخَیْطِ الأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ» (بقره ۱۸۷). یعنی: اکنون با آنها آمیزش کنید، – یعنی با زنان- و بخورید و بیاشامید، تا رشته سپید صبح، از رشته سیاه (شب) برای شما آشکار گردد.

پس هر سه مورد یکی هستند (و یک حکم دارند): آمیزش با زن، و خوردن و نوشیدن، و دلیلی بر تفریق بین آنها وجود ندارد، همگی از ممنوعات و مفطرات روزه هستند، و اگر (یکی از آن سه مورد) بر اساس جهل صورت گیرند ایرادی ندارد».‏”اللقاء الشهری” .‏

و بر این اساس مشخص شد که گناهی بر آن شخص نیست و نه قضاء لازم دارد و نه کفاره، البته بشرطیکه آن زن و مرد طول روز را روزه گرفته باشند، اما اگر گمان داشته اند که چون روزه آنها باطل شده و بر همین مبنا روزه نگرفته باشند و چیزهایی خورده یا نوشیده باشند، در اینحالت قضای آنروز بر آنها واجب است.

 

والله اعلم

وصلی الله وسلم علی