حکم وعده دادن و سپس پس گرفتن آن

بعضی اوقات ما در مورد اشتباهات برخی از کارمندان تحقیق می کنیم، و به کسانی که به اشتباهات خود اعتراف کنند، وعده هایی می دهیم … اما بعداً به وعده های خود پایبند نمی مانیم و آن ها را مؤاخذه می کنیم … حکم این کار چیست؟

کارمند باید کارش را با خیر خواهی و اخلاص و به دور از خیانت و فریبکاری انجام دهد، و اگر خطایی از او سرزند نباید مؤاخذه شود؛‌ چون خداوند متعال می فرماید: {رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَا إِنْ نَسِینَا أَوْ أَخْطَأْنَا} [ البقره بخشی از آیه ۲۸۶]. [پروردگارا اگر فراموش کردیم یا به خطا رفتیم ما را مؤاخذه مکن].

پیامبر صلی الله علیه و سلم می فرماید:[رُفِعِ عَن أُمتی الخَطأُ والنِّسیان] « خطا و فراموشی از امت من معاف شده است[۱]» .

اما هر گاه عمداً مرتکب خلاف شوند و موردی از آن ها سر زند که در کار خلل ایجاد کند یا عملکردشان بر خلاف مقررات باشد،‌ باید به اشتباهی که از آن ها سرزده اعتراف کنند. باید کارمند خلافکار تقاضای عفو و بخشش نماید و متعهد شود که دوباره چنین کاری را تکرار نخواهد کرد. هر گاه تعهد دادند بهتر است از آن ها گذشت شود؛ البته در صورتی که کارمندان در کارشان دقت به خرج دهند و سهل انگار نباشند و به ندرت از آنها اشتباه سرزند.

شما می توانید کسی را که همواره مرتکب خلاف و اشتباهی می شود که در کار خلل ایجاد می کند مجازات کنید. اما این که شما به آن ها وعده بدهید که اگر اعتراف کنند خواهید بخشید، و سپس بر خلاف وعده عمل می کنید این کار جایز نیست چون دروغ وعده خلافی است، و خلاف وعده از صفات منافقین است.

(فتوا با امضای شیخ ابن جبرین)

[۱] ابن ماجه ۲۰۴۳ ، ۲۰۴۵ و الطبرانی فی «الصغیر» (۷۶۵) و الأوسط(۸۲۷۳) و ابن حبان(۷۲۱۹) و الحاکم فی المستدرک ۲/۱۹۸(۲۸۰۱) و صححه و وافقه الذهبی؛ بألفاظ متقاربه. وحسنه النووی فی «الأربعین» (۳۹) و صححه الألبانی فی «صحیح ابن ماجه» (۱۶۶۴،۱۶۶۲). و هو فی «صحیح الجامع» برقم ۱۷۳٫