حکم ناسزا گفتن به دین در حالت غضب

س: شخصی که در حالت خشم و غضب به دین اسلام ناسزا گوید، حکم شرعی درمورد او چیست؟ آیا کفاره ای بر عهده ی او لازم است؟ شرط توبه از چنین عملی چیست ؟ از علما شنیده ام که گفته اند: شما به دلیل ناسزا گفتن به دین، از اسلام خارج شده اید و همسرت از شما جدا شده است؟
 
ج: ناسزا گفتن به اسلام سبب خروج از دین می شود، زیرا ناسزا گفتن به دین و استهزا به آن از عوامل اصلی ارتداد و کفر انسان است، خداوند در مورد کسانی که دین اسلام را مورد تمسخر قرار می دادند و می گفتند: هدف ما شوخی و سرگرمی بوده است، چنین حکم صادر فرمودند: این عمل آنان به منزله ی استهزا به الله تعالی و رسول و قرآن است و با این کار کافر شدند.
 
الله تعالی فرموده:« قُلْ أَبِاللَّهِ وَآیَاتِهِ وَرَسُولِهِ کُنْتُمْ تَسْتَهْزِئُونَ (۶۵)لا تَعْتَذِرُوا قَدْ کَفَرْتُمْ بَعْدَ إِیمَانِکُمْ » [توبه:۶۵-۶۶]  
 
( اگر (آنان را در مورد سخنان مسخره آمیزشان) باز خواست کنی می گویند: برای سرگرمی و شوخی سخنانی می گفتیم. بگو: آیا الله و آیات او پیامبرش را تمسخر می کردید، عذر خواهی نکنید، شما بعد از ایمان آوردن کافر شده اید).
 
بنابراین هر نوع استهزاء و یا ناسزا گفتن به الله و رسول و دین ، کفر محض و خروج از دایره ی اسلام است.
 
با توجه به همه ی این مسائل، دروازه ی توبه همچنان باز است؛ زیرا الله تعالی فرموده:« قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَهِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ (۵٣) »[زمر:۵۳]
 
 (بگو: ای بندگان من که با افراط در گناه بر خویشتن ستم کرده اید! از رحمت الله تعالی ناامید نباشید همانا الله تعالی همه ی گناهان را می بخشد، بی شک اوست که آمرزنده و مهربان است).
 
 هر گاه انسان از صمیم قلب توبه نموده و شرایط آن را مراعات نماید، الله تعالی توبه ی او را می پذیرد.
 
توبه دارای پنج شرط اساسی است که عبارتند از:
 
۱-        توبه باید خالصانه و دارای انگیزه ی الهی باشد، از ریا و خود نمایی به دور باشد، توبه از ترس مردم و یا بخاطر امر دنیوی نباشد، زمانی توبه خالصانه است که بر اساس تقوا و خوف از عذاب الهی و امید ثواب باشد.
 
۲-        ازگناهان خود پشیمان باشد، از کارهایی که انجام داده ناراحت باشد، احساس کند گرفتار مشکل بزرگی شده است و می خواهد هر چه زودتر رهایی یابد.
 
۳-        از ادامه و اصرار برگناه بپرهیزد، از گناه فاصله گیرد، چنانچه ترک واجب کرده است آن را انجام دهد و در صورت امکان جبرانش کند، اگر مرتکب حرامی شده است از آن باز آید، چنانچه حق شخصی را ضایع کرده آن را به صاحبش برگرداند و یا از او طلب بخشش نماید.
 
۴-                  تصمیم جدی بگیرد تا درآینده هرگز مرتکب چنین گناهی نشود.
 
۵-        پذیرش توبه دارای محدودیت زمانی است، چنانچه شخصی بعد از سپری شدن وقت آن، توبه کند، توبه اش قبول نخواهد شد.
 
وقت عام برای توبه: طلوع خورشید از جهت مغرب است که پس از آن دروازه ی توبه بسته می شود و هیچ توبه ای پذیرفته نخواهد شد. الله تعالی می فرماید:« یَوْمَ یَأْتِی بَعْضُ آیَاتِ رَبِّکَ لا یَنْفَعُ نَفْسًا إِیمَانُهَا لَمْ تَکُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ أَوْ کَسَبَتْ فِی إِیمَانِهَا خَیْرًا » [انعام:۱۵۸]  
 
( روزی که پاره ای از نشانه های پروردگارت فرا می رسد( و آنان را به ایمان اجباری وادار می نماید) اما ایمان آوردن افرادی که قبل از آن ایمان نیاورده اند، یا اینکه با وجود داشتن ایمان خیری نیندوخته اند، سودی به حالشان نخواهد داشت).
 
وقت خاص برای توبه: فرا رسیدن اجل و لحظه ی مرگ است، که پس از آن توبه سودی نخواهد داشت؛ زیرا الله تعالی فرموده است:« وَلَیْسَتِ التَّوْبَهُ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السَّیِّئَاتِ حَتَّى إِذَا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ إِنِّی تُبْتُ الآنَ وَلا الَّذِینَ یَمُوتُونَ وَهُمْ کُفَّارٌ » [نساء:۱۸]  
 
( توبه ی کسانی پذیرفته نیست که مرتکب گناهان می گردند، تا آن گاه که مرگ یکی از آنان فرا می رسد و می گوید: اینک توبه می کنم. همچنین توبه ی کسانی پذیرفته نیست که بر کفر می میرند.)
 
به نظر بنده، وقتی که انسان از هر گناهی- حتی سبّ دین- با رعایت شرایط، در پیشگاه الله تعالی توبه نماید، توبه اش پذیرفته خواهد شد، شخصی که در حالت خشم و غضب نسبت به دین ناسزا گوید، سخنش کفر آمیز و سبب ارتداد می شود؛ اما نباید بلافاصله و بی درنگ او را کافر شمرد؛ بلکه این مسئله را باید با تفصیل نگریست و موانع کفر را در نظر گرفت.
 
 ما در چنین شرایطی از ایشان می پرسیم: چنانچه عصبانیت شما به حدی بوده که نمی دانستید چه می گفتید و از وضعیت خود اصلاً خبر نداشتید که در آسمان قرار دارید یا در زمین؟ با توجه به این وضعیت، نسبت به سخنان شما هیچ حکمی صادر نمی شود و شم

کانال اسلامی یا الله, [۰۵.۱۲.۱۶ ۱۶:۳۶]
ا مرتد نمی شوید؛ زیرا سخنان شما از روی اراده و قصد نبوده، و هر سخنی که از بدون قصد و اراده گفته شود، الله تعالی گوینده ی آن را مؤاخذه نمی کند.
 
 الله تعالی در مورد سوگند می فرماید:« لا یُؤَاخِذُکُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ فِی أَیْمَانِکُمْ وَلَکِنْ یُؤَاخِذُکُمْ بِمَا عَقَّدْتُمُ الأیْمَانَ »[مائده:۸۹]
 
 (الله شما را به خاطر سوگندهای بیهوده و بی اراده مؤاخذه نمی کند؛ ولی شما را در برابر سوگندهایی که از روی قصد و اراده خورده اید، مورد مؤاخذه قرار می دهد).
 
چنانچه گوینده ی این سخنان کفر آمیز در خشم و عصبانیت شدیدی باشد، حکم به ارتدادش نمی دهیم؛ در نتیجه نکاح همسرش به قوت خود باقی و فسخ نشده است.
 
 نکته ی حایز اهمیت این است که چون عصبانیت به ما دست داد، مطابق با  سفارش رسول الله صلی الله علیه وسلّم آن را معالجه کنیم. مردی به پیامبر صلی الله علیه وسلّم گفت: مرا نصیحت کن، پیامبر صلی الله علیه وسلّم فرمود:« لا تَغضَب»[۱] خشمگین مشو. آن مرد چند مرتبه تقاضایش را تکرار کرد، پیامبر صلی الله علیه وسلّم همچنان می فرمود: «خشمگین مشو».  
 
بنابراین شخصی که عصبانی می شود باید خونسردی خویش را حفظ کرده و از شرّ شیطان به الله پناه ببرد و به روش ذیل عمل کند: اگر ایستاده است بنشیند، و اگر نشسته است دراز بکشد، هنگام شدت غضب وضو بگیرد.رعایت نکات مذکور در کاهش شدت عصبانیت مؤثر است.
 
اکثر افرادی که هنگام عصبانیت تصمیم گیری نموده اند، سر انجام سخت پشیمان شده اند؛( ولی پشیمانی برای آنان سودی در بر نداشته است) زیرا فرصت را از دست داده اند.
 
 الشیخ ابن عثیمین – مجموع فتاوی و رسائل (۲/۱۵۲)

[۱] بخاری (۶۱۱۶) و غیره