حکم فروش میوه درخت قبل از رسیدن آن

الحمدلله

فروختن میوه روی درختان تا قبل از رسیدن آن جایز نیست، و علمای مذاهب در این حکم اجماع دارند، زیرا پیامبر صلی الله علیه وسلم از آن نهی کردند،
چنانکه از ابن عمر رضی الله عنه روایت شده :
«أَنَّ رَسُولَ اللهِ نَهی عَنْ بَیْعِ الثِّمَارِ حَتَّی یَبْدُوَ صَلاَحُهَا، نَهی الْبَائِعَ وَالْمُبْتَاعَ».

بخاری (۲۱۹۴) ومسلم (۱۵۳۴).

یعنی: « رسول خدا صلی الله علیه وسلم از فروختن میوه روی درخت قبل از ظاهر شدن نشانه‌های دالّ بر رسیدن آن به حدّ کمال و موقع چیدنش نهی می‌فرمود و فروشنده و مشتری را هردو از این معامله برحذر می‌داشت».

و جابر بن عبد الله می‏گوید :
«نَهَی النَّبِیُّ صلی الله علیه وسلم أَنْ تُبَاعَ الثَّمَرَهُ حَتَّی تُشَقِّحَ، فَقِیلَ: وَمَا تُشَقِّحُ؟ قَالَ: تَحْمَارُّ وَتَصْفَارُّ وَیُؤْکَلُ مِنْهَا». (بخاری: ۲۱۹۶)

یعنی : پیامبر صلی الله علیه وسلم از فروختن میوه قبل از تشقیح، منع کرد. پرسیدند: تشقیح چیست؟ فرمود: «یعنی اینکه میوه، سرخ و زرد شود و قابل خوردن، گردد».
بنابراین به طریق اولا فروش میوه بر روی درخت قبل از ظاهر شدنش جایز نیست، علماء بر تحریم اینهم اجماع دارند. و اما حکمت نهی از فروش میوه قبل از ظاهر شدن نشانه های رسیدنش؛ بخاطر ترس از آفت خوردن و تلف شدن آنست، چرا که میوه تا قبل از رسیدن مدام مورد هجوم انواع آفتهاست.
و در حدیث صحیح از انس رضی الله عنه آمده که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند : « أَرَأَیتَ إِذَا مَنَعَ اللَّهُ الثّمَرَهَ ، بِمَ یَأخُذُ أَحَدُکُم مَالَ أَخِیهِ ؟»
بخاری (۱۴۸۸) ومسلم (۱۵۵۵).

یعنی : «اگر خداوند، میوه‏ها را منع کند، (یعنی اگر فصل خوب نشود و محصولی ببار نیاید) آنگاه، شما به چه دلیلی و در برابر چه چیزی، مال برادرتان را می‏خورید؟».

و منظور از (یَبْدُوَ صَلاَحُهَا : ظاهر شدن نشانه های رسیدن) یعنی نخستین نشانه دال بر رسیدن میوه، بگونه ایکه میوه برای خوردن مناسب باشد، و منظور از آن کمال رسیدن نیست، و برای همین در متن حدیث آمده : (حتی یبدو صلاحها : تا نشانه های رسیدن آن ظاهر شود) و نفرمود : (حتی یتم صلاحها : تا کامل برسد).

مسلم از جابر بن عبدالله رضی الله عنه روایت کرده :
« أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیهِ وَسَلَّمَ نَهَی عَن بَیعِ الثَّمَرَهِ حَتَّی تَطعَمَ ».

مسلم (۱۵۳۶) وفی روایه : «حَتَّی تَطِیبَ».

یعنی : «رسول خدا صلی الله علیه وسلم از فروش میوه تا زمانی که قابل خوردن شود نهی فرمودند» و در روایتی آمده : «تا خوب و خوشمزه می شود».

امام نووی در “المجموع” (۱۱/۱۵۰) گفته :
«ظاهر شدن نشانه های رسیدن میوه به تغییر صفتی در میوه مربوط می شود، و اینهم بسته به نوع میوه فرق دارد، با وجود این اختلاف همه در یک شیء واحد مشترکند و آن قابل خوردن و خوشمزه شدن میوه است».

و علامه ابن عثیمین می گوید : :point_left:🏻«بستگی به این دارد چه وقت قابل خوردن و گوارا می شود، زیرا هرگاه به این حد رسید می توان از آن انتفاع جست، ولی تا قبل از این مرحله قابل انتفاع نیست مگر انسان مجبور شود، و هرگاه میوه به این مرحله رسید ۰حد گوارا شدن) معمولا آفات آن نیز کم خواهد شد».
“الشرح الممتع” (۴/۳۳).

و در مورد سوال : علماء درباره بدایت انتفاع از زردآلو گفتند که باید زرد و شیرین شود.

نگاه کنید به : “المجموع” (۱۱/۱۵۱).

اما این حکم  یعنی حرام بودن فروش میوه روی درخت قبل از ظاهر شدن نشانه های رسیدن آن  در چند صورت استثناء دارد، یعنی جایز است حتی قبل از این مرحله نیز بفروش برسند :

فروش میوه خرما بهمراه درخت؛ این جایز است، چه نشانه رسیدن میوه ظاهر شده باشد یا خیر، و فقهاء در این مسأله اختلافی ندارند، زیرا فروش خرما در اینجا تابع درخت است، و قاعده نزد علماء چنین است : «أنه یغتفر فی التابع ما لا یغتفر فی الشیء المستقل».
جایز است میوه را قبل از ظاهر شدن نشانه های رسیدنش فروخت بشرطیکه خریدار همانحال آنها را بچیند، و منتظر رسیدن آن نماند، این معامله به اجماع صحیح است، و گفتند : چون علت نهی از فروش میوه تا قبل از ظاهر شدن نشانه ی رسیدن بخاطر احتمال و ترس از آفت زدگی و خسارت وارده است، اما اگر بعد از فروش بدون تاخیر زمان میوه ها را بچیند دیگری این ترس بی مورد است.

این حالت  یعنی شرط گذاشتن فروشنده به اینکار خریدار بعد از معامله میوه را بچیند  در بعضی از میوه ها قابل امکان هست، مثلا میوه برای استفاده حیوانات اهلی باشد و بعنوان علوفه دامی بکار رود، و یا مواردی مشابه ..

اگر یک باغ باشد؛ مشروط نشده که نشانه های رس
یدن در میوه