حکم سخنرانی در کنار قبر

وقتی در هنگام دفن، جنازه را می‌گذارند، سنت است که شرکت کنندگان را یکی از بزرگان قوم و علما نصحیت کند و مرگ و حوادث بعد از آن را به آن‌ها یادآوری نماید.

عَنْ عَلِیٍّ رضی الله عنه قَالَ: کُنَّا فِی جَنَازَهٍ، فِی بَقِیعِ الْغَرْقَدِ فَأَتَانَا النَّبِیُّ صلی الله علیه وسلم فَقَعَدَ وَقَعَدْنَا حَوْلَهُ، وَمَعَهُ مِخْصَرَهٌ، فَنَکَّسَ، فَجَعَلَ یَنْکُتُ بِمِخْصَرَتِهِ ثُمَّ قَالَ: مَا مِنْکُمْ مِنْ أَحَدٍ، مَا مِنْ نَفْسٍ مَنْفُوسَهٍ إِلاَّ کُتِبَ مَکَانُهَا مِنَ الْجَنَّهِ وَالنَّارِ، وَإِلاَّ قَدْ کُتِبَ شَقِیَّهً أَوْ سَعِیدَهً فَقَالَ رَجُلٌ: یَا رَسُولَ اللهِ أَفَلا نَتَّکِلُ عَلَى کِتَابِنَا، وَنَدَعُ الْعَمَلَ فَمَنْ کَانَ مِنَّا مِنْ أَهْلِ السَّعَادَهِ فَسَیَصِیرُ إِلَى عَمَلِ أَهْلِ السَّعَادَهِ وَأَمَّا مَنْ کَانَ مِنَّا مَنْ أَهْلِ الشَّقَاوَهِ فَسَیَصِیرُ إِلَى عَمَلِ أَهْلِ الشَّقَاوَهِ قَالَ: أَمَّا أَهْلُ السَّعَادَهِ فَیُیَسِّرُونَ لَعَمَلِ السَّعَادَهِ، وَأَمَّا أَهْلُ الشَّقَاوَهِ فَبُیَسِّرُونَ لِعَمَلِ الشَّقَاوَهِ ثُمَّ قَرَأَ: ﴿فَأَمَّا مَنۡ أَعۡطَىٰ وَٱتَّقَىٰ۵ وَصَدَّقَ بِٱلۡحُسۡنَىٰ۶ فَسَنُیَسِّرُهُۥ لِلۡیُسۡرَىٰ٧﴾ [اللیل: ۶]».[۱]

على بن ابى‌طالب رضی الله عنه می‌گوید: ما همراه جنازه‌اى در بقیع الغرقد (گورستان مدینه) بودیم، پیامبر صلی الله علیه وسلم هم نزد ما آمد و نشست، به دورش نشستیم. عصاى کوچکى دردست داشت، سرش را پایین انداخته، با عصایش زمین را خط خط مى‌کرد، سپس فرمود: «هیچ‌یک از شما و هیچ انسانى نیست که جاى او در بهشت و دوزخ در پیشگاه الله و نیز سعادت و شقاوتش نوشته نشده باشد». یک نفر گفت: اى رسول الله! پس چرا ما زحمت عبادت بکشیم و خودمان را به سرنوشت نسپاریم؟ اگر کسى از اهل سعادت باشد سرانجام به سوى کارهاى اهل سعادت روى مى‌آورد، اگر کسى از اهل دوزخ باشد سرانجام به طرف کارهاى اهل دوزخ برمى‌گردد. پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «اهل سعادت براى انجام کارهاى خیر آماده هستند و کار خیر برایشان سهل و آسان است، همین‌طور اهل شقاوت و دوزخ براى کارهاى زشت و گناه آمادگى دارند، به آسانى آن‌ها را انجام مى‌دهند، سپس پیامبر صلی الله علیه وسلم این آیات از سوره «اللیل» را تلاوت ‌فرمود: {و اما کسی‌ که [در راه الله] ببخشید و پرهیزگاری کند و [وعدۀ الله و سخنان] نیک را تصدیق کند، به زودی انجام [کار خیر و] آسانی [= اعمال نیکو و انفاق در راه الله] را برایش آسان می‌کنیم}».

[۱] – متفق علیه؛ بخاری حدیث شماره ۱۳۶۲، ۴۹۴۵ و صحیح مسلم حدیث شماره ۲۴۶۷ با لفظ بخاری