الحمدلله و صلی الله و سلم و بارک علی رسول الله و علی آله صحبه.
أما بعد:
در پاسخ به پرسش شما از خداوند طلب توفیق کرده و می گوییم:
اهل علم در مورد حکم روزه های مستحب مقید مانند روزه عرفه یا عاشوراء که با روز شنبه مصادف می شوند و روزه های مستحب مطلق در روز شنبه اختلاف نظر دارند و سه قول ارائه داده اند:
قول اول: روزه مستحب در روز شنبه به تنهایی مکروه نیست و همانطور که شیخ الاسلام ابن تیمیه رحمه الله می فرماید این قول، نظر اکثر اهل علم می باشد.
قول دوم: روزه مستحب در روز شنبه به تنهایی مکروه است و این قول مذهب حنفی و شافعی و حنبلی می باشد.
قول سوم: روزه مستحب در روز شنبه به تنهایی حرام است و این مطلب از کلام امام شوکانی رحمه الله فهمیده می شود که در کتاب خود” وبل الغمام”(۱/۵۱۳) تصریح به نهی از روزه روز شنبه به تنهایی کرده است زیرا نهی در کلام ایشان به معنی تحریم است.
علمایی که روزه مستقل روز شنبه را مکروه یا حرام می دانند به روایتی استناد می کنند که در سنن ابوداود حدیث (۲۴۲۱) و در سنن ترمذی حدیث (۷۴۴) از طریق خالد بن معدان، از عبدالله بن بسر السلمی، از صماء دختر بسر روایت شده است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموده است: (ﻟﺎ ﺗﺼﻮﻣﻮﺍ ﻳﻮﻡ ﺍﻟﺴﺒﺖ ﺇﻟﺎ ﻓﻴﻤﺎ ﺍﻓﺘﺮﺽ ﻋﻠﻴﻜﻢ, ﻭﺇﻥ ﻟﻢ ﻳﺠﺪ ﺃﺣﺪﻛﻢ ﺇﻟﺎ ﻟﺤﺎﺀ ﻋﻨﺒﺔ, ﺃﻭ ﻋﻮﺩ ﺷﺠﺮﺓ ﻓﻠﻴﻤﻀﻐﻪ) یعنی: (روز شنبه را روزه نگیرید مگر اینکه روزه ی واجب- از قبیل: روزه رمضان، نذر، کفاره و قضاء- باشد و اگر یکی از شما در روز شنبه چیزی جز تفاله انگور یا شاخه درخت آن را برای خوردن نیافت از همان ها بخورد تا- روزه نباشد-) اما در استناد به این حدیث اشکال وجود دارد زیرا عموم محدثان حدیث مذکور را ضعیف دانسته و آن را قابل استناد نمی دانند و امام ابوداود رحمه الله در سنن خود (۲۴۲۶) از امام مالک رحمه الله نقل می کند که گفته است: (این حدیث دروغ و باطل است) اما نظر امام ابوداود این است که حدیث مذکور”منسوخ” می باشد ولی حدیث ناسخ آن را نیاورده است زیرا پرواضح است که جهت نسخ یک حدیث بایستی تاریخ ورود احادیث ناسخ و منسوخ در دسترس باشد.
از میان أقوال فوق قول راجح جواز روزه مستقل روز شنبه است زیرا سند حدیثی که بیانگر ممنوعیت روزه گرفتن در روزشنبه است ضعیف و مضطرب می باشد از اینرو استناد به آن درست نمی باشد و همچنین متن حدیث دارای اشکال است زیرا حدیث مذکور بیانگر تحریم روزه گرفتن در روز شنبه به جز روزه های واجب است که این مطلب با احادیث صحیح بیشماری که بیانگر جواز روزه گرفتن در روز شنبه هستند مغایرت دارد بطوریکه در صحیح بخاری حدیث (١٩٨۶) از ام المؤمنین جویریه رضی الله عنها روایت است که می فرماید: رسول الله صلى الله علیه وسلم به منزل من آمد و من روزه بودم لذا فرمود: (آیا دیروز روزه گرفته بودی؟)گفتم: خیر؛ فرمود: (فردا قصد روره داری؟)گفتم: خیر؛فرمود: پس روزه ات را بازکن) و همچنین در صحیح بخاری و مسلم از ابوهریره رضی الله عنه روایت شده است، رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: (لایصومن أحدکم الجمعه إلا أن یصوم یوما قبله أو یوماً بعده) یعنی: (هیچ یک از شما روزجمعه را به تنهایی روزه نگیرد مگر آنکه روز قبل یا روز بعدش روزه باشد) وعلاوه بر احادیث مذکور دلیل محکم دیگری در اثبات جواز روزه گرفتن در روز شنبه وجود دارد که امام نسائی از حدیث ام سلمه رضی الله عنها روایت کرده است گفت: (رسول الله صلی الله علیه وسلم بیشتر روزهای شنبه و یکشنبه را روزه می گرفت و می فرمود: (إنهما یوما عید للمشرکین و أنا أرید أن اخالفهم) یعنی: (روزهای شنبه و یکشنبه جشن های مشرکان هستند و من می خواهم با آنها تفاوت داشته باشم( یعنی: در خوردن و آشامیدن هم به آنها مشابهت نداشته باشم) این حدیث را تعدادی از اهل علم از جمله:امام إبن حبان، امام ابن خزیمه و امام ذهبی و ابن قطان صحیح دانسته اند و امام صنعانی رحمه الله با استناد به این حدیث مستحب بودن روزه گرفتن در روز شنبه را استنباط می کند و درکتاب ” سبل السلام” در شرح حدیث مذکور می گوید: ( و حدیث وارد شده در کتاب، بیانگر مستحب بودن روزه روز شنبه به تنهایی می باشد) و این مطلب بعنوان قول چهارم در خصوص این مساله به شمار می رود.
بنابراین طبق آنچه که گذشت مشخص شد که حدیث وارد شده در خصوص نهی از روزه مستقل روز شنبه قابل استناد نیست و از اینرو جایز می باشد تا انسان روز شنبه را به تنهایی روزه بگیرد. والله اعلم.
برادرتان:شیخ دکتر/خالد المصلح.
وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین