مناسک و شعائر حج، در تأثیر یادآوریهای گذشته مهم است و با واقعۀ تاریخی پدر انبیاء حضرت إبراهیم علیه السلام و خاتم الأنبیاء محمد صلی الله علیه و سلمارتباط دارد.
در کنگره حج یادآوری در دیگرگونیها و شگفتیهایی پیش میآید که چشمها را خیره و ذهن را به خود جلب مینماید. حضرت إبراهیم و حضرت اسماعیل† پایههای کعبه را بالا بردند، و کعبه اولین خانهای بود که برای عبادت در سرزمین ساخته شد، پس از آن به حُنفا و مسلمانان امر شد، همچنانکه در نماز به سوی خدا متوجه هستند به کعبه هم متوجه باشند و در هرسال به زیارت کعبه بیایند، تا این که حبّ خدا در دلِ ایشان قرار گیرد و اجتماعشان ظاهر و آشکار برای پایداری شریعت خدا معلوم شود.
نَفْس انسان متمایل به بازگشت به جایگاه نورانی اولش است که برای آن نشانه و علامتهای مشخص شدهای وجود دارد. آن نشانهها عوامل ترغیب و محرک برای قیام و برخاستن به سوی زندگی سرافرازتر و پاکتر است، همچنانکه یکبار در جوار کعبه، حقیقتاً حال حضرت صلی الله علیه و سلمدگرگون شد و با این یادآوریها به گریه افتاد و گفت: ای عُمر! اینجا اشکها فرو میریزند.