حکم حایل و مانع بین مکان و اعضای سجده

مانع بین مکان سجده و اعضای آن چند حالت دارد:

اول – اگر مانع از اعضای سجده باشد، مانند گذاشتن پیشانی بر دست یا قرار دادن یک پا بر پای دیگر، پس این جایز نیست و سجده‌اش نیز پذیرفته نیست.

دوم – اگر مانع، از غیر اعضای سجده باشد، ولی به نمازگزار متصل است، مانند عمامه، و کلاه، اگر برای عذر باشد، جایز است، اما اگر برای غیر عذر باشد، مکروه است.

سوم – اینکه مانع از نمازگزار جدا باشد، مانند فرش یا سجاده، جایز است.

کیفیت قضای نمازهای فوت شده:

بعضی از نمازها هنگامی‌که به خاطر عذر فوت شوند، می‌توان قضای آن‌ها را به جا آورد، مانند نمازهای پنج‌گانه. و بعضی از نمازها اگر فوت شوند، قضا نمی‌شوند، مانند جمعه، و به جای آن نماز ظهر را می‌خواند و بعضی از نمازها قضایی‌شان فقط در وقت‌شان خوانده می‌شود، مانند نماز عید.

1. واجب است فوری قضای نمازهای فوت شده به ترتیب صورت گیرد، و با فراموشی یا نادانی و یا ترس خروج از وقت حاضر، یا ترس از فوت نماز جمعه، ترتیب ساقط می‌شود.
2. کسی‌که در حال خواندن نماز فرض است، سپس یادش آمد که نماز قبلی را نخوانده است، نمازی را که شروع کرده است به اتمام برساند، سپس نماز فوت شده را قضا نماید. پس مثلا کسی‌که نماز عصر را فراموش کرده است، بخواند. وقتی وارد مسجد می‌شود، نماز مغرب اقامه می‌گردد، پس نیت مغرب می‌نماید و می‌خواند، سپس یادش می‌آید که نماز عصر را نخوانده است، مغرب را با امام می‌خواند و بعد از آن عصر را می‌خواند.

چگونه قضای نماز را به جای آورَد کسی‌که در سفر هنگام نماز خواب برود:

عَنْ أَبِی هُرَیْرَهَ رضی الله عنه أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلی الله علیه وسلم حِینَ قَفَلَ مِنْ غَزْوَهِ خَیْبَرَ، سَارَ لَیْلَهُ حَتَّى إِذَا أَدْرَکَهُ الْکَرَى عَرَّسَ، وَقَالَ لِبِلَالٍ: «اکْلَأْ لَنَا اللَّیْلَ»، فَصَلَّى بِلَالٌ مَا قُدِّرَ لَهُ، وَنَامَ رَسُولُ اللهِ صلی الله علیه وسلم وَأَصْحَابُهُ، فَلَمَّا تَقَارَبَ الْفَجْرُ اسْتَنَدَ بِلَالٌ إِلَى رَاحِلَتِهِ مُوَاجِهَ الْفَجْرِ، فَغَلَبَتْ بِلَالًا عَیْنَاهُ وَهُوَ مُسْتَنِدٌ إِلَى رَاحِلَتِهِ، فَلَمْ یَسْتَیْقِظْ رَسُولُ اللهِ ج، وَلَا بِلَالٌ، وَلَا أَحَدٌ مِنْ أَصْحَابِهِ حَتَّى ضَرَبَتْهُمُ الشَّمْسُ، فَکَانَ رَسُولُ اللهِ صلی الله علیه وسلم أَوَّلَهُمُ اسْتِیقَاظًا، فَفَزِعَ رَسُولُ اللهِ ج، فَقَالَ: «أَیْ بِلَالُ» فَقَالَ بِلَالُ: أَخَذَ بِنَفْسِی الَّذِی أَخَذَ – بِأَبِی أَنْتَ وَأُمِّی یَا رَسُولَ اللهِ – بِنَفْسِکَ، قَالَ: «اقْتَادُوا»، فَاقْتَادُوا رَوَاحِلَهُمْ شَیْئًا، ثُمَّ تَوَضَّأَ رَسُولُ اللهِ ج، وَأَمَرَ بِلَالًا فَأَقَامَ الصَّلَاهَ، فَصَلَّى بِهِمُ الصُّبْحَ، فَلَمَّا قَضَى الصَّلَاهَ قَالَ: «مَنْ نَسِیَ الصَّلَاهَ فَلْیُصَلِّهَا إِذَا ذَکَرَهَا»، فَإِنَّ اللهَ قَالَ: ﴿وَأَقِمِ ٱلصَّلَوٰهَ لِذِکۡرِیٓ ١۴﴾ [طه: ۱۴].^[۱]

ابوهریره رضی الله عنه روایت می‌کند: هنگامی‌که رسول الله صلی الله علیه وسلم از غزوه‌ی خیبر بر می‌گشت، شب شد و او را خواب فرا گرفت. سحرگاه برای استراحت (از سواری) پایین آمد و به بلال فرمود: «مواظب نماز صبح‌مان باش». بلال تا جایی‌که برایش مقدر بود، نماز خواند و رسول الله صلی الله علیه وسلم و اصحابش خوابیدند. نزدیکی‌های فجر، بلال به سواری‌اش تکیه داد و فجر فرا رسید. در حالی که بلال تکیه داده بود، و خوابش گرفت. رسول الله صلی الله علیه وسلم و بلال و هیچ‌یک از صحابه بیدار نشدند، مگر زمانی که نور خورشید به آن‌ها اصابت کرد. رسول الله صلی الله علیه وسلم از همه زودتر بیدار شد و گفت: «ای بلال»، بلال جواب داد: پدر و مادرم فدایت باد ‌ای رسول الله، همان کسی‌که تو را به خواب برد، مرا نیز به خواب برد. پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «سوار شوید». بر سواری‌های‌شان نشستند و مسافت کوتاهی را طی کردند. سپس رسول الله صلی الله علیه وسلم وضو گرفت و به بلال امر فرمود اقامه بگوید و رسول الله صلی الله علیه وسلم نماز صبح را برایشان امامت داد. وقتی که نماز تمام شد، فرمود: «کسی‌که نمازش را فراموش کرد، هر وقت یادش آمد، آن را بخواند؛ زیرا الله می‌فرماید: برای یاد من نماز برپا دار».

[۱]– مسلم حدیث شماره ۶۸۰