الحمدلله و صلی الله و سلم و بارک علی رسول الله و علی آله وصحبه.
أما بعد:
با طلب توفیق از خداوند به پرسش شما پاسخ داده و می گوییم:
بیشتر اهل علم از جمله أصحاب رسول الله صلى الله علیه وسلم و تابعین قائل بر اینند اند که گفتن” بسم الله الرحمن الرحیم” در نمازهای جهری (مانند صبح و مغرب و عشاء) به صورت سری(پنهانی) سنت است و این قول مذهب جمهور (اکثریت) فقهاء است زیرا در صحیح مسلم حدیث (۶٠۵) از طریق قتاده نقل شده است که او از أنس بن مالک رضی الله عنه روایت کرد گفت: (صلیت مع رسول الله صلى الله علیه وسلم و أبا بکر و عمر کانوا یفتتحون الصلاه بالحمدلله رب العالمین) یعنی: (به همراه رسول الله صلى الله علیه وسلم و ابوبکر و عمر- رضی الله عنهما- نماز خواندم و همه آنها نمازشان را با”الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ” شروع می کردند) و همچنین در صحیح مسلم حدیث(٧۶٨) از طریق بدیل بن میسره از ابوالجوزاء روایت شده است گفت: أم المؤمنین عائشه رضی الله عنها فرمود: ( کان النبی صلى الله علیه یستفتح الصلاه بالتکبیر و القراءه بالْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ) یعنی: ( رسول الله صلى الله علیه وسلم نماز خود را با گفتن”الله اکبر” و خواندن” الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ” شروع می کرد) و شیخ السلام ابن تیمیه رحمه الله در مجموع الفتاوی (۲۲/۲۷۵) می فرماید: ( از رسول الله صلى الله علیه وسلم ثابت نشده است که”بسم الله الرحمن الرحیم” را در نمازهای جهری بلند بگوید و در هیچ یک از کتب حدیث اعم از صحیحین و سنن، حدیث صحیح و صریحی که بیانگر بلند گفته شدن” بسم الله الرحمن الرحیم” باشد وجود ندارد و همه احادیثی که بیانگر بلند گفتن” بسم الله الرحمن الرحیم” در نمازهای جهری هستند همگی ضعیف و برخی نیز جعلی می باشند و هنگامی که امام دارقطنی کتابی در این باره تالیف نمود از ایشان پرسیده شد: آیا روایت صحیحی در بلند گفتن”بسم الله الرحمن الرحیم” ثابت شده است؟گفت: از رسول الله صلى الله علیه وسلم چیزی ثابت نشده است اما روایت هایی در این خصوص از صحابه رضی الله عنهم ثابت شده است که قسمتی صحیح و بخشی از آنها ضعیف می باشد).
امام شافعی رحمه الله و برخی از اهل علم بلندگفتن”بسم الرحمن الرحیم” را در نمازهای جهری سنت می دانند و جهت اثبات آن به دلایلی استناد کرده است اما هیچ یک از آنها از رسول الله صلی الله علیه وسلم ثابت نشده است ولی بطور کلی مسأله مذکور از مسائل اجتهادی می باشد و برای افرادی که طبق اجتهاد یکی از اقوال اهل علم را برگزیده اند جای ملامت نیست و شیخ الاسلام ابن تیمیه رحمه الله قولی را انتخاب کرده است که بلند گفتن” بسم الله الرحمن الرحیم” را احیانا جایز می داند و این به دلیل ثابت شدن آن از برخی صحابه رضی الله عنهم و جهت تعلیم نمازگزاران می باشد و ایشان در مجموع الفتاوی (۲۲/۳۴۴) می فرماید: ( قول صحیح، قولی است که امام احمد رحمه الله بر آن تصریح کرده و گفته است: بلندگفتن”بسم الله الرحمن الرحیم” در نمازهای جهری احیانا مستحب است).
شیخ دکتر/ خالد بن عبدالله المصلح.
ترجمه: حامد مشکوه.
وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین