حکم اهدای خیر و ثواب به مردگان

بطور کلی اهدای ثواب اعمال برای زندگان مشروع نیست، اما به نسبت اموات می توان بعضی از خیرات و اعمال را اهداء نمود، مثل صدقه یا روزه نذری یا قضاء یا قربانی یا حج و…

پس اهدای ثواب اعمال برای افرادی که زنده هستند مشروعیت و جواز ندارد، زیرا عبادات توقیفی هستند، یعنی انجام هر عمل عبادی توقف بر جواز شارع است، پس اگر شریعت آنرا جایز دانست انجام آن هم جایز است، و اگر شریعت آنرا ناجایز اعلام کرد و یا سکوت نمود، انجام آن جایز نیست.

بر همین مبناء طواف کردن به دور خانه خدا به نیت اهدای ثواب آن به زنده ها جایز نیست، زیرا طواف کردن عبادت است و مشمول قاعده فوق می شود، و در شریعت دلیلی بر جواز طواف بجای زنده ها وارد نشده است، تنها چیزی که در این مورد وارد شده اینست که حج کردن یا عمره بجای اموات یا افراد عاجز به سبب مرض یا کهولت سن جواز دارد. و در هیچ کتاب حدیث یا شرح احادیث وارد نشده است که سلف صالح این امت عملی را انجام داده باشد و سپس ثواب آنرا به یکی از زندگان اهداء کرده باشد، از اینرو انجام طواف بجای زندگان و اهداء ثواب آن به وی مشروع نیست و اگر هم کسی چنین کند ثوابی به او نمی رسد، اما دعاء کردن برای زندگان مشروعیت دارد و بلکه امری پسندیده است، پیامبر صلی الله علیه وسلم می فرمایند :
« ما مِن عبْدٍ مُسْلِمٍ یَدعُو لأَخِیهِ بِظَهرِ الغَیْبِ إِلاَّ قَالَ المَلکُ ولَکَ بمِثْلٍ » رواه مسلم.

یعنی:« هیچ بنده مسلمانی نیست که برای برادرش در غیاب وی دعا می کند، مگر اینکه فرشته می گوید و برای تو مانند آن باد».

و فرمود : « دَعْوهُ المرءِ المُسْلِمِ لأَخیهِ بِظَهْرِ الغَیْبِ مُسْتَجَابه، عِنْد رأْسِهِ ملَکٌ مُوکَّلٌ کلَّمَا دعا لأَخِیهِ بخیرٍ قَال المَلَکُ المُوکَّلُ بِه: آمِین، ولَکَ بمِثْلٍ » رواه مسلم.

یعنی : «دعای شخص مسلمان برای برادرش و در غیاب وی مستجاب است. در نزد سرش فرشتهء مؤظفی است که هرگاه برای برادرش دعای خیر کند، فرشتهء مؤظف بدان می گوید: آمین و برای تو مانند آن باد».:rose:

از جناب علامه عبد العزیز ابن باز درباره اهدای ثواب قرائت قرآن و نماز سنت برای مادر زنده که توانایی خواندن و نوشتن ندارد سوال شد، ایشان پاسخ دادند : «دلیل شرعی برای مشروعیت اهدای (ثواب) نماز و قرائت قرآن برای دیگران وجود ندارد چه آنها زنده باشند یا مرده، و عبادات توقیفی هستند، یعنی هیچ عبادتی مشروعیت ندارد مگر آنکه شریعت بر مشروعیت آن تاکید کرده باشد. اما می توان برای مادر دعا کرد و صدقه داد ، و اگر کهنسال است و توانایی رفتن به حج و عمره را ندارد می توانید بجای او حج و عمره بجای آورید» ” فتاوی الشیخ ابن باز ” (۹ / ۳۲۱).

علماء هیئت دائمی افتاء نیز در این مورد فتوائی دارند که در شماره (۱۸۶۶) نقل کرده ایم.

و اما انجام طواف برای اموات : بهتر است ترک شود، زیرا دلیل واضحی برای مشروعیت آن وارد نشده است، هرچند بعضی از علماء آنرا جایز دانسته اند.

از جناب علامه عبدالعزیز ابن باز سوال شد : گاهی به طواف برای نزدیکان و یا پدر و اجدادم که وفات یافته‌اند می‌پردازم حکم آن چیست؟ و نیز حکم ختم قرآن برای آنان چیست؟
پاسخ دادند : «ترک این کار بهتر است، زیرا دلیلی برای آن وجود ندارد، ولی مشروع است برای کسی از نزدیکانت که دوست می‌دارید اگر مسلمان باشند صدقه بدهید، و هم چنین برای آنان دعا و یا حج و عمره نمود، و اما نماز و طواف از آنها و قرائت قرآن بر آنها بهتر است که ترک شوند، زیرا دلیل و سندی بر وجود آنها نیست، و برخی اهل علم به قیاس بر صدقه و دعا آنرا جواز نموده‌اند اما احتیاط‌تر اینکه ترک شوند، وبالله التوفیق». “فتاوی ابن باز” ( ۸ / ۳۴۴ ، ۳۴۵ ).