حکم اعلام خبر مرگ در جراید (آگهی ترحیم)

الحمدلله

نَعی در لغت:
اعلام خبر مرگ کسی است.

پیامبر صلی الله علیه وسلم از نعی نهی فرمودند، چنانکه از بلال بن یحیی روایت است که گفت :
«کَانَ حُذَیْفَهُ إِذَا مَاتَ لَهُ الْمَیِّتُ قَالَ لَا تُؤْذِنُوا بِهِ أَحَدًا إِنِّی أَخَافُ أَنْ یَکُونَ نَعْیًا إِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ بِأُذُنَیَّ هَاتَیْنِ یَنْهَی عَنْ النَّعْیِ».
ابن ماجه (۱۴۷۶).

یعنی : حذیفه بن یمان هرگاه کسی از نزدیکانش فوت می کرد، می گفت: مرگش را به کسی اعلام نکنید، می ترسم که این کار، نعی بحساب آید، زیرا من از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدم که از نعی، منع می فرمود.

علامه البانی در “کتاب الجنایز” گفته : ترمذی و ابن ماجه و بیهقی و احمد با سند حسن روایت کرده اند.

در مورد جایز بودن یا نبودن اعلام خبر فوت شخصی در آگهی یا در جراید، لازمست به اهداف این کار دقت کنیم؛ دو هدف را می توان برای اینکار در نظر گرفت

با اعلام خبر مرگ شخصی و آگاه نمودن اقارب و خویشاوندان و آشنایان میت و یا سایر مسلمانان سعی می شود مسلمانان برای تجهیز و تدفین و مهمتر از همه نماز خواندن بر آن، جمع شوند، و این اطلاع رسانی قبل از تدفین میت است.

هدف این باشد تا مردم در مجالس ترحیم و سوگواری شخص میت حضور یابند.

آنچه که شرع بدان اجازه داده است، مورد اولی است. یعنی اعلام خبر مرگ شخصی بین آشنایان جهت اجتماع برای نماز بر میتو تشییع جنازه است.

علمای هیئت دائمی افتاء گفتند :
«خبر دادن (از مرگ میت) در بین اقارب و آشنایان متوفی برای آنکه در نماز جنازه حضور یابند، و همینطور برای تشییع جنازه وی، این شامل نعی ممنوعه نیست،
زیرا پیامبر صلی الله علیه وسلم وقتی نجاشی فوت کرد مسلمانان را از مرگ او باخبر نمود و بر وی نماز خواند».

“فتاوی اللجنه الدائمه (۹/۱۴۲) .

اما اعلام خبر برای حضور مردم در مجالس ترحیم ناجایز است، دلیل این تفاوت را می توان به جمع بین احادیثی در مورد نهی پیامبر صلی الله علیه وسلم از اعلام خبر مرگ، و عمل پیامبر در خبر دادن فوت نجاشی به بقیه صحابه جهت جمع شدن برای خواندن نماز بر روی جنازه دانست.

از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که گفت :
«أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ نَعَی النَّجَاشِیَّ فِی الیَوْمِ الَّذِی مَاتَ فِیهِ خَرَجَ إِلَی المُصَلَّی، فَصَفَّ بِهِمْ وَکَبَّرَ أَرْبَعًا».

بخاری (۱۲۴۵) و مسلم (۹۵۱).

یعنی : رسول الله صلی الله علیه وسلم خبر مرگ نجاشی (پادشاه حبشه) را که در سرزمین حبشه فوت کرده بود، اعلام نمود و به مصلی رفت و مسلمانان صف بستند و ایشان چهار تکبیر گفت..

اینکه پیامبر صلی الله علیه وسلم خبر مرگ نجاشی را در میان صحابه اعلام نمودند تا صحابه جمع شوند و از دور نماز جنازه بخوانند، علمای بزرگوار چنین نتیجه گرفته اند که اعلام خبر فوت  فقط  برای جمع شدن مسلمانان جهت غسل دادن میت و تکفین و تدفین و نماز خواندن بر وی، جایز است.

از جمله علمایی که این مورد را ذکر نموده اند :

امام نووی رحمه الله در “المجموع” (۵/۱۷۴).
حافظ ابن حجر عسقلانی رحمه الله در “فتح الباری” (۳/۱۴۰).
و شیخ ابن عثیمین رحمه الله  در مجموع الفتاوی خود؛ کتاب الجنایز.

از جناب علامه ابن عثیمین سوال شد : حکم تعزیه بوسیله روزنامه ها چیست که گاها آیاتی هم می نویسند، مانند : « یا أیتها النفس المطمئنه »؟

پاسخ دادند : «این جزو همان نعی ممنوعه است که پیامبر صلی الله علیه وسلم از آن نهی کردند، زیرا هدف از آن؛ شناساندن و اعلان مرده شان است، و این جزو نعی نهی شده است».

و باز از ایشان پرسیدند : «حکم تعزیه بوسیله جراید چیست؟ و آیا این جزو نعی نهی شده می شود؟

پاسخ دادند : «آنچه بر من ظاهر شده؛ اعلان خبر مرگ بعد از وفات انسان و تعزیه در جراید جزو نعی نهی شده است، اما اگر قبل از آنکه بر میت نماز خوانده شود خبر مرگ بخاطر نماز (جنازه) اعلان شود ایرادی در آن نیست، همانگونه که پیامبر صلی الله علیه وسلم خبر مرگ نجاشی را وقتی فوت نمود اعلام کرد، و صحابه را امر کرد تا به مصلی بروند و با آنها نماز خواند، اما بعد از مرگ دیگر نیازی به اطلاع رسانی نیست، زیرا او دیگر مرده و تمام شد، پس اعلان مرگ او در جراید جزو نعی نهی شده است».

” مجموع فتاوی ورسائل ” (۱۷/۳۴۳-۳۴۴).