حقوق پیامبر صلی الله علیه و سلم نسبت به امتش(۲)

• محبت داشتن نسبت به محمد صلی الله علیه وسلم و او را از خود و تمام مخلوقات بیشتر دوست بداریم. محبت داشتن نسبت به تمام انبیاء و رسولان واجب است و برای پیامبر ما صلی الله علیه وسلم باید بیشتر از همه باشد. برای همین، واجب است که محبت او را بر محبت تمام مردم از فرزندان، آباء و اجداد و سایر نزدیکان مقدم بداریم بلکه باید محبت او را بر خود نیز جلو اندازیم. الله تعالی می‌فرماید: ﴿قُلۡ إِن کَانَ ءَابَآؤُکُمۡ وَأَبۡنَآؤُکُمۡ وَإِخۡوَٰنُکُمۡ وَأَزۡوَٰجُکُمۡ وَعَشِیرَتُکُمۡ وَأَمۡوَٰلٌ ٱقۡتَرَفۡتُمُوهَا وَتِجَٰرَهٞ تَخۡشَوۡنَ کَسَادَهَا وَمَسَٰکِنُ تَرۡضَوۡنَهَآ أَحَبَّ إِلَیۡکُم مِّنَ ٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦ وَجِهَادٖ فِی سَبِیلِهِۦ فَتَرَبَّصُواْ حَتَّىٰ یَأۡتِیَ ٱللَّهُ بِأَمۡرِهِۦۗ وَٱللَّهُ لَا یَهۡدِی ٱلۡقَوۡمَ ٱلۡفَٰسِقِینَ ٢۴﴾ [التوبه: ۲۴]. «بگو اگر پدران، پسران، برادران و زنان و خاندان شما و اموالی که گرد آورده اید و تجارتی که از کسادش بیمناکید و سراهایی را که خوش می‌دارید نزد شما از خدا و پیامبرش و جهاد در راه او دوست داشتنی تر است پس منتظر باشید تا فرمان خداوند فرا می‌رسد. و خداوند گروه فاسقان را هدایت نمی‌کند». خداوند محبت رسولش صلی الله علیه وسلم را قرین محبت خود کرده است و هرکس مال، خانواده و فرزندش را از خدا و رسولش بیشتر دوست داشته باشد آن‌ها را به این وعده می‌دهد: ﴿فَتَرَبَّصُواْ حَتَّىٰ یَأۡتِیَ ٱللَّهُ بِأَمۡرِهِۦۗ وَٱللَّهُ لَا یَهۡدِی ٱلۡقَوۡمَ ٱلۡفَٰسِقِینَ ٢۴﴾ «پس منتظر باشید تا فرمان خداوند فرا می‌رسد. و خداوند گروه فاسقان را هدایت نمی‌کند» و در صحیحین از انسس روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «لَا یُؤْمِنُ أَحَدُکُمْ حَتَّى أَکُونَ أَحَبَّ إِلَیْهِ مِنْ وَالِدِهِ وَوَلَدِهِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِینَ»^[۱] «کسی از شما، نمی‌تواند مؤمن (واقعی) باشد، تا اینکه من نزد او از پدر، فرزند و همه مردم، محبوبتر نباشم» و از عمرس روایت است که او به پیامبر صلی الله علیه وسلم گفت: «یَا رَسُولَ اللَّهِ لَأَنْتَ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ کُلِّ شَیْءٍ إِلَّا مِنْ نَفْسِی فَقَالَ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ لَا وَالَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ حَتَّى أَکُونَ أَحَبَّ إِلَیْکَ مِنْ نَفْسِکَ فَقَالَ لَهُ عُمَرُ فَإِنَّهُ الْآنَ وَاللَّهِ لَأَنْتَ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ نَفْسِی فَقَالَ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ الْآنَ یَا عُمَرُ»^[۲] «عمرس عرض کرد: ای رسول خدا! شما نزد من از هر چیز دیگری جز خودم، محبوبتر هستید. پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «سوگند به ذاتی که جانم در دست اوست باید مرا از خود نیز بیشتر دوست بداری» عمرس گفت: سوگند به خدا که تو هم اکنون برای من از خودم هم محبوبتری. نبی اکرم صلی الله علیه وسلم  فرمود: اکنون ای عمر ایمانت کامل شد».
• تعظیم، بزرگداشت و گرامی داشتن پیامبر صلی الله علیه وسلم. و این از حقوق پیامبر صلی الله علیه وسلم رضی الله عنهمای‌باشد که خداوند در کتابش واجب نموده است. الله تعالی می‌فرماید: ﴿لِّتُؤۡمِنُواْ بِٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦ وَتُعَزِّرُوهُ وَتُوَقِّرُوهُۚ﴾ [الفتح: ۹]. «تا به الله و رسولش ایمان آورند و او را یاری دهید و ارج نهید» و می‌فرماید: ﴿فَٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ بِهِۦ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَٱتَّبَعُواْ ٱلنُّورَ ٱلَّذِیٓ أُنزِلَ مَعَهُۥٓ أُوْلَٰٓئِکَ هُمُ ٱلۡمُفۡلِحُونَ ١۵٧﴾ [الأعراف: ۱۵۷]. «کسانی که به او ایمان آوردند و بزرگش داشتند و یاری کردند و نوری را که با او نازل شده است، پیروی نمودند آنان هستند که رستگارند». ابن عباس می‌گوید: «تعزروه:تجلوه. وتوقروه:تعظموه» «تعزروه یعنی او را بزرگ داشتند وتوقروه یعنی او را تعظیم کردند». قتاده می‌گوید: «تعزروه:تنصروه. وتوقروه: أمر الله بتسویده» «تعزروه یعنی او را یاری دادند وتوقروه یعنی خداوند به بزرگ داشتن او امر نمود» و الله تعالی می‌فرماید: ﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ لَا تُقَدِّمُواْ بَیۡنَ یَدَیِ ٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦۖ﴾ [الحجرات: ۱]. «ای کسانی که ایمان آورده اید در برابر خدا و رسولش پیشی مجویید» و می‌فرماید: ﴿لَّا تَجۡعَلُواْ دُعَآءَ ٱلرَّسُولِ بَیۡنَکُمۡ کَدُعَآءِ بَعۡضِکُم بَعۡضٗاۚ﴾ [النور: ۶۳]. «خطاب کردن پیامبر را در میان خود مانند خطاب کردن بعضی از بعضی دیگر قرار ندهید». مجاهد می‌گوید: «أمرهم أن یدعوه یا رسول الله فی لین وتواضع ولا یقولوا یا محمد فی تجهم» «به آن‌ها امر شد که او را با نرمی و تواضع و با کلمه یا رسول الله بخوانند و با حالت ترش رویی و گرفته نگویند ای محمد». و اصحاب پیامبر صلی الله علیه وسلم را می‌توان به عنوان بهترین نمونه در تعظیم و بزرگداشت پیامبر صلی الله علیه وسلم مثال زد. اسامه بن شریک گوید: «أتیت النبی صلی الله علیه وسلم  وأصحابه حوله کأنما على رؤوسهم الطیر» «وقتی پیامبر صلی الله علیه وسلم  رضی الله عنهمای‌آمد اصحاب او پیرامونش طوری بی‌حرکت بودند گویی اینکه بر سرشان پرنده‌ای است». تعظیم و بزرگداشت پیامبر صلی الله علیه وسلم بعد از وفاتش به مانند تعظیم و بزرگداشت او در حیاتش واجب است. قاضی عیاض می‌گوید: «واعلم أن حرمه النبی صلی الله علیه وسلم  بعد موته، وتوقیره وتعظیمه، لازم کما کان حال حیاته، وذلک عند ذکره صلی الله علیه وسلم، وذکر حدیثه وسنته، وسماع اسمه وسیرته، ومعامله آله وعترته، وتعظیم أهل بیته وصحابته» «بدان و آگاه باش که حرمت پیامبر صلی الله علیه وسلم، تعظیم و بزرگداشت او بعد از وفات به مانند زمان حیاتش واجب است و آن شامل هنگام یاد کردن از او، حدیث و سنتش، شنیدن نام و شرح زندگانی اش، معامله کردن با آل و خویشاوندانش، و احترام گذاشتن به اهل بیت و اصحابش می‌شود».
• بسیار بر پیامبر صلی الله علیه وسلم درود و سلام فرستادن. همانگونه که الله به آن امر می‌کند: ﴿إِنَّ ٱللَّهَ وَمَلَٰٓئِکَتَهُۥ یُصَلُّونَ عَلَى ٱلنَّبِیِّۚ یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ صَلُّواْ عَلَیۡهِ وَسَلِّمُواْ تَسۡلِیمًا ۵۶﴾ [الأحزاب: ۵۶]. «خداوند و ملائکه او بر پیامبر درود می‌فرستند ای کسانی که ایمان آورده اید بر او درود و سلام بفرستید». مبرد می‌گوید: «أصل الصلاه: الترحم. فهی من الله رحمه. ومن الملائکه رقه واستدعاء للرحمه من الله» «صلاه در اصل به معنی مهربانی است و این از جانب خداوند رحمت و از جانب ملائکه شفقت و مهربانی است و درخواست رحمت خداوند را می‌کنند». از عبدالله بن عمرو بن عاص رضی الله عنهما روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «مَنْ صَلَّى عَلَیَّ صَلَاهً صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ بِهَا عَشْرًا»^[۳] «هرکس بر من یک صلوات بفرستد خداوند بخاطر آن بر او ده صلوات می‌فرستد». و از علیس روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «الْبَخِیلُ الَّذِی مَنْ ذُکِرْتُ عِنْدَهُ فَلَمْ یُصَلِّ عَلَیَّ»^[۴] «بخیل و خسیس کسی است هنگامی که اسم من برده می‌شود بر من صلوات نمی‌فرستد». درود و سلام فرستادن در حق تمام پیامبران مشروع است و در حق پیامبر ما صلی الله علیه وسلم واجب تر و از بزرگترین حقوق او بر امت می‌باشد و این بر آن‌ها واجب است. برای همین ما آن را در اینجا از جمله حقوق خاص او بر امتش بیان کردیم. علما بر واجب بودن درود بر پیامبر صلی الله علیه وسلم تصریح کرده و بعضی از آن‌ها اجماع را بر آن نقل نموده‌اند. قاضی عیاض می‌گوید: «اعلم أن الصلاه على النبی صلی الله علیه وسلم  فرض على الجمله، غیر محدد بوقت لأمر الله تعالى بالصلاه علیه، وحمله الأئمه والعلماء على الوجوب وأجمعوا علیه»  «بدان که درود فرستادن بر پیامبر صلی الله علیه وسلم بر همه واجب است و زمان مشخصی برای آن تعیین نشده است بخاطر اینکه الله تعالی به صلوات فرستادن بر او امر می‌کند و امامان و علما آن را بر واجب بودن، حمل کرده‌اند و بر آن اجماع کرده‌اند».

[۱] صحیح البخاری برقم (۱۵)، ومسلم برقم (۴۴).

[۲] رواه البخاری من حدیث عبد الله بن هشام برقم (۶۶۳۲).

[۳] رواه مسلم برقم (۳۸۴).

[۴] رواه الترمذی ۵ / ۵۵۱ رقم (۳۵۴۶) وقال حدیث حسن صحیح وأحمد فی المسند : ۱ / ۲۰۱٫