حضرت عمرو بن عاص رضی الله عنه در گفتار خیر الانام

دیدگاه پیامبر – صلی الله علیه و آله – در مورد صحابه، غیر از دیدگاه قرآن نیست، قرآن از صحابه در مواضع مختلف به خوبی و نیکی یاد می‌کند و ایمان آنان را معیار سنجش انسان‌های بعدی قرار داده است.

سیدنا عمرو بن العاص، کسی است که مجالست سیدالانبیا و اشرالمخلوقات نصسب ایشان شده است؛ چنان که خودش می‌گوید: من از محبوبم، رسول خدا صلی الله علیه وسلم هزار مثَل و اندرز آموختم. ( ۲)

این بزرگوار یکی از اصحاب محبوب رسول خدا صلی الله علیه وسلم است؛ چنانکه در احادیث مشاهده می‌نماییم که آن‌حضرت ،صلی الله علیه وسلم، نسبت به ایشان محبت می‌کرد و ایشان را بسیار می‌ستود.

به برخی از گفتارهای پیامبر در حق حضرت عمرو بصورت اختصار اشاره می‌شود:

۱-. از علقمه بن امثه بلوی نقل شده است که گفت: آن‌حضرت صلی الله علیه وسلم عمرو بن عاص را به سوی بحرین فرستاد. سپس رسول الله صلی الله علیه وسلم همراه  لشکری کوچکی خارج شد. راوی می‌گوید: ما در جای توقف نمودیم، آنحضرت صلی الله علیه وسلم خوابیدند و هنگامی‌که خواب بیدار شد، فرمود:”رحم الله عمراً”؛رحمت خدا برعمرو باد.

صحابه کرام  (ضوان الله علیهم) سؤال کردند: مگه عمرو را چه شده است که شما در حق او چنین فرمودید‌؟ حضرت علقمه می‌گوید: ما با خودمان در مورد اسم عمرو گفتگو می‌کردیم، که مراد رسول الله صلی الله علیه وسلم کدام عمرو است؟ مرتبه دوم و سوم هم آن‌حضرت ( صلی الله علیه وسلم ) خواب رفتند و زمانیکه از خواب بیدار می‌شدند ، همین جمله را تکرار می کردند. این بار هم اصحاب پرسیدند: مراد شما کدام عمرو است؟  رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: مراد من عمرو بن عاص بود، به این علت بار بار اسم او را به زبان می‌آوردم؛ زیرا هنگامی‌که مردم را به صدقه دادن تشویق کردم، عمرو را دیدم  که با شادمانی با خودش مال آورد. گفتم : ای عمرو ـ این مال را از کجا آورده‌ای؟ گفت : این مال را “الله متعال” به من داده است. عمرو راست گفته است؛ چون او دارای صفات حمیده بسیاری است.

۲ـ.  از عقبه بن عامر (رض) روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: « اسلم الناس و آمن عمرو بن العاص»؛ مردم  اسلام آوردند و عمرو بن العاص ایمان آورد یعنی بقیه مردم که بعد از فتح مکه ایمان آوردند؛ زیرا شهرشان به دست مسلمانان فتح شده بود، اکثر آنان با جبرا و قهر اسلام آوردند. ولی عمرو بن العاص (رض) با قلبی مملو از ایمان به خدمت رسول خدا صلی الله علیه و سلم آمد؛ چون زمانی‌که در حبشه نزد نجاشی بود، ایمان آورده بود و با قلب پاک و صاف نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم آمد. و همین چیز وجه امتیاز سیدنا عمروبن العاص ( رض) بر سایر مردم هس . (۱۲/ لمعات)

۳ـ. طلحه بن عبیدالله می‌فرماید : من از رسول الله (صلی الله علیه وسلم) شنیدم که فرمود: به یقین عمروبن العاص از صالحین و نیکان قریش هست. [ ۵]

۴ـ. از حضرت ابوهریره (رض) روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: براستی دو فرزند عاص { هشام و عمرو } ازمؤمنان واقعی هستند.

۵-. امام احمد رحمه الله با سند حسن، از حضرت عمرو بن عاص رضی الله عنه روایت می‌کند که ایشان فرمودند: رسول خدا ،صلی الله علیه وسلم، شخصی را به سوی من فرستاد و فرمود: با لباس و سلاحت نزد من بیا! وقتی‌که خدمت آن حضرت صلی الله علیه وسلم حاضرشدم، به من فرمودند: می‌خواهد بم تو را همراه لشکری بفرستم و خداوند تو را  در آن با پشتبانی خوه پیروزی برساند و ان شاء الله غنیمت به دست خواهی آورد، من برای تو مال خوب و پاک آرزومندم . گفتم: ای پیامبر خدا ،صلی الله علیه وسلم، من به خاطر مال، اسلام نیاورده‌ام؛ بلکه به خاطر شوق و رغبتی که نسبت به اسلام داشتم آن را پزیرفته‌ام. آن‌حضرت صلی الله علیه وسلم فرمودند: ای عمرو مال خوب زیبنده شخص خوب است. (۳)

حضرت عمروبن عاص رضی الله عنه شخصیتی است که اکثر محدّثین از ایشان حدیث روایت نموده‌اند؛ برخی از آنان عبارت‌اند از: ۱-. حافظ ابی یعلی که ایشان در  مسانید خود عمرو بن عاص رضی الله عنه را هیجده جا ذکر نموده که همین احادیث را محدّثینی؛ هم‌چون بخاری، مسلم، احمد، صاحب مجمع الزواید، ابن ابی شیبه، ابوداود، ابن حبان و بیهقی در کتاب‌های خود ذکر کرد‌اند و نیز ابی داود طیالسی در مسند خودش، شش حدیث از ایشان روایت نموده است.

سؤال این است: آیا حضرت عمرو بن العاص از اصحاب رسول خدا صلی الله علیه وسلم بود یا خیر؟ مسلماً جواب مثبت است.

  الله متعال از اصحاب رسول الله صلی الله علیه وسلم در کلام  پاکش تعریف و تمجید نموده و از آنان اعلان رضایت نموده است؛  چنان که می‌فرماید:
(محمد رسول الله والذین معه اشداء علی الکفار رحماء بینهم تراهم رکعاً سجدا یبتغون فضلا من الله و رضوانا) ـ الآیه ـ [ سوره فتح ـ آیه ۲۹]  زمانیکه این همه توصیف و تمجید از طرف مالک الملک وخالق تمام هستی، برای کسی بیان شود، آیا مومن بودن آن تردیدی خواهد ماند؟

در جای دیگری می فرماید: { والسابقون الاولون من المهاجرین والانصار والذین اتبعوهم بإحسان رضی الله عنهم ورضوا عنه} [ جزء ۱۱ سوره توبه . آیه ۱۰۰] در این آیه مبارکه خداوند صراحتاً از مهاجرین و انصار اعلان رضایت می‌کند.

رسول خدا (صلی الله علیه وسلم) می‌فرمایند: { اللهَ اللهَ فی اصحابی لا تتخذوهم من بعدی غرضا فمن احبهم فبحبی  احبهم ومن ابغضهم فببغضی ابغضهم } [ ۷]؛ در مورد اصحاب من از خدا بترسید؛ چون کسی که با اصحاب من محبت کند، پس من با او محبت دارم  و کسی‌که با اصحاب من بغض بورزد، در حقیقت با من کینه و بغض می‌ورزد و کسی‌که با من عداوت و بغض داشته باشد، این را بداند که دارد با الله متعال اعلان جنگ نموده که در این صورت در هلاکت وی شکی نیست؛ لهذا حضرت عمرو بن العاص از یاران وفادار پیامبر خدا صلی الله علیه وسلم بوده و شامل فرموده رب جهانیان است که می‌فرماید: { محمد رسول الله والذین معه } قرار گرفته است، و نیز این ایشان در زمره‌ی داندگان مدال { رضی الله عنهم ورضوا عنه } هستند.

پس ما در چه رتبه‌ای قرار داریم که در مورد ایشان سخن ناسنجیده و توهین آمیزهی بر زبان بیاوریم. اگر هم فرض کنیم از آنان اشتباه و یا لغزشی سر زده باشد، آنان دانند و اعمال‌شان { تلک امه قد خلت لها ما کسبت وعلیها ما اکتسبت} همین برای آنان کافیست که در خیرالقرون زیستند و مصاحبت خیرالانام  نصیب آنان گشت؛ ولی ما که در شرّالقرون قرار داریم و از هر ناحیۀ فتنه‌ها و بلاها ، ما را احاطه نموده‌اند، باید به فکر اعمال خویش باشیم و از سوء خاتمه به الله متعال پناه ببریم. باید سر را در گریبان خود فرو برده  وبا خود بیندیشیم که ما برای اسلام چه زحمتی را متحمل شده‌ایم ؟. در حالیکه صحابه کرام درخت اسلام را با خون خویش آبیاری نمودند، که بعد ازگذشت قرن‌ها، ثمره آن را همگی نظاره‌گر هستیم.

به امید روزی که امت محمدی علیه افضل التسلیمات پیروان راستین صحابه کرام رضی الله عنهم قرار گرفته و زنده‌گی‌شان را همانند  زنده‌گی بسان زندگانی حضرات: صدیق اکبر ، عمر ، عثمان ، علی ، و عمروبن العاص رضی الله عنه و سائر اصحاب رسول الله صلی الله علیه وسلم سپری نمود و عشق و محبت صحابه را در ژرفای قلب خود بکارند و با عشق آنان جام مرگ بر سر کشند.

آصف حیدری

منابع و ماخذ:
– اسدالغابه فی معرفه الصحابه؛
 -البدایه و النهایه؛
-حیات الصحابه؛
 -الاصابه فی معرفه الصحابه؛
ـ -المستدرک علی الصحیحین ؛
– الجامع الکبیرللامام الحافظ ابی عیسی محمد بن عیسی؛
– المستدرک علی الصحیحین؛
 ـ جامع ترمذی.