حرمت استماع غیبت ۱

خداوند متعال می فرماید:

{إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ کُلُّ أُولَئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا} (اسراء: ۳۶)

«(انسان در برابر کارهایی که) چشم و گوش و دل، همه، (و سایر اعضای دیگر انجام می دهند) مورد پرس و جوی از آن قرار می گیرد».

همچنین می فرماید:

{وَإِمَّا یُنْسِیَنَّکَ الشَّیْطَانُ فَلَا تَقْعُدْ بَعْدَ ….مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِینَ (۶۸)} (انعام: ۶۸)

«اگر شیطان، (این فرمان را) از یاد تو برد (که نباید با یاوه گویان بنشینی و بدین سان دستور الهی را فراموش کردی)، پس از به خاطرآوردن (حکم خدا، از نزد ایشان برخیز) و با قوم ستمکار منشین».

خداوند متعال، در مورد مؤمنین می فرماید:
{وَإِذَا سَمِعُوا اللَّغْوَ ……عَنْهُ} (قصص: ۵۵)

«و هنگامی که سخنان پوچ و یاوه بشنوند، از آن روی می گردانند».

کعب بن مالک – رضی الله عنه – طی حدیثی که حکایت توبه ی خویش را شرح داده، می گوید: رسول خدا – صلى الله علیه وسلم – در تبوک، در میان اصحاب نشسته بود که سراغ کعب بن مالک را گرفت. مردی از بنی سلمه گفت: ای رسول خدا! کعب همواره به لباسهای زیبا و سر و وضع خود مشغول است (۱). معاذ بن جبل – رضی الله عنه – فرمود:

چه بد سخنی (درباره ی او) بر زبان آوردی، سپس خطاب به پیامبر – صلى الله علیه وسلم – گفت: ای رسول خدا! به خدا سوگند که ما، از کعب بجز خیر، سراغ نداریم. رسول خدا – صلى الله علیه وسلم – سکوت کرد و هیچ نگفت» (۲).

از نصوص مذکور برداشت می شود که:
۱ـ انسان حتی به خاطر شنیدن غیبت و آنچه در دل او در مورد غیبت می گذرد، مسؤولیت دارد و بایستی نزد خداوند پاسخگو باشد.
۲ـ همنشینی و مجالست با افراد غیبت کننده حرام است.
۳ـ رویگردانی از استماع غیبت و سخنان زشت، از صفات مؤمنان است.
__
(۱) ترجمه ی داخل متن برگرفته از شرح کرمانی است که مؤلف در پاورقی کتاب آورده است. به نظر می رسد منظور فرد مذکور از گفته هایش در مورد کعب آن بوده که کعب همواره به لباس و ظاهر خویش می پردازد و جز پیرایش ظاهری کاری ندارد. (مترجم)
(۲) نک؛ بخاری (۴۴۱۸) و مسلم (۲۷۶۹).
ــــــــــــــــــ

از حدیثی که کعب – رضی الله عنه – روایت کرده، اینگونه برداشت می شود که هر مسلمانی وظیفه دارد چنانچه نزد او از برادر مسلمانش غیبت شود، با رد کردن سخنان غیبت کننده و ابطال آن و همچنین گفتن خوبیهای برادر مسلمانش، مانع از غیبت گردد. از اینرو معاذ – رضی الله عنه – خطاب به غیبت کننده فرمود: چه بد سخنی (در مورد او) بر زبان آوردی! ای رسول خدا! به خدا سوگند که ما چیزی جز خیر در کعب سراغ نداریم.
در حدیثی آمده است: (من نصر أخاه بظهر الغیب نصره الله فی الدنیا والآخره) (۱) یعنی: «هر آنکس که در نهان و در حالی که برادر (مسلمانش) حضور ندارد، وی را یاری رساند (و از غیبت و بدگویی او پرهیز نماید و دیگران را نیز باز دارد) خداوند در دنیا و آخرت، او را یاری خواهد رساند».

اینها، مسایلی است که اگر انسان با جان و دل بدانها پی ببرد، دیگر مجالی برای یاوه گویی یا غیبت دیگران باقی نمی ماند.
امروزه قضیه، عکس این است و اگر اندکی در وضعیت بیشتر مردم بنگری، مشاهده خواهی کرد که آنها:

۱ـ به غیبت و بدگویی های غیبت کننده در مورد شخص مسلمان با دقت گوش می دهند.
۲ـ نه تنها به غیبت گوش فرا می دهند، بلکه از شنیدن غیبت نیز لذت می برند و همواره مشتاق آن هستند که سخنان و اخبار ناپسند بیشتری درباره ی شخصی که از او غیبت می شود، بشنوند.
۳ـ علاوه بر شنیدن، خود نیز به ذکر اوصافی از شخص می پردازند که او را ناخوشایند است و بدین ترتیب جدا از شنیدن غیبت، خودشان نیز به غیبت مشغول می شوند.

ادامه دارد….