وب سایت اختصاصی اهل سنت و جماعت ایران زمین
تعریف:
الف) در لغت: اسم مفعول از «تصحیف» است که به معنای خطا و اشتباه در صحیفه می‌باشد، و صَّحَفِی کسیست که در قرائت صحیفه خطا می‌کند؛ یعنی بعضی از الفاظ آن را به سبب اشتباهش در قرائت تغییر می‌دهد.
ب) در اصطلاح: به معنای تغییر کلمه‌ای در حدیث به چیزی که راویان ثقه آن را آنگونه روایت نکرده‌اند، حال لفظا باشد یا معنای آن.
اهمیت و تقسیمات آن:
این فن، از جمله فنون دقیق و مفیدی است که اهمیت آن در کشف خطاهایی مشخص خواهد شد که بعضی از راویان مرتکب آن می‌شوند، و فقط کسانی به انجام این مسئولیت مهم همت گذاشته‌اند که جزو محدثین حاذق و زبردست هستند؛ مانند حافظ دارقطنی.
اما علما، مصحف را به سه قسم مجزا تقسیم کرده‌اند، که هریک از آن تقسیمات خود به اعتبار مسئله‌ای هستند:
الف) به اعتبار مکان و موقعیت مصحف:
مصحف به اعتبار موقعیت آن به دو قسمت تقسیم میشود:
۱) تصحیف در اسناد: مانند حدیث شعبه از «عوام ابن مُرَاجِم» که ابن معین آن را تغییر داده (اشتباه تلفظ کرده) و گفته: «عوام بن مُزاحِم».
۲) تصحیف در متن: مانند حدیث زید ابن ثابت: «أن النبی صلی الله علیه وسلم (احتَجَر فی المسجد)» (پیامبر ج حجره‌ای در مسجد ساخت.) که ابن لَهِیعه آن را تغییر داده و گفته: «احتَجَم فی المسجد..». (پیامبر ج در مسحد حجامت کرد..).
ب) به اعتبار منشأ و علت مصحف: